Sądy i prokuratura chcą ujawnienia statystycznych sekretów

Firmy działające w Polsce mają obowiązek przekazywać do urzędów statystycznych rozmaite sprawozdania. Rozporządzenia do ustawy o statystyce publicznej przewidują aż 157 wzorów formularzy i ankiet statystycznych o charakterze obowiązkowym oraz 20 wypełnianych na zasadzie dobrowolności.

Samo tylko sprawozdanie F-01/I-01 musi składać około 18,5 tys. jednostek zatrudniających 50 i więcej osób oraz 39 tys. jednostek mających do 40 pracowników. Zawarte tam informacje (przychody i koszty, straty i zyski, źródła finansowania, podatki itp.) to często tzw. dane wrażliwe, stanowiące ściśle strzeżone tajemnice przedsiębiorstw.

Chroni je również tajemnica statystyczna – ustanawia ją [link=http://aktyprawne.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr?id=73442]ustawa z 1995 r. o statystyce publicznej[/link]. Dane zbierane przez urzędy statystyczne mogą być wykorzystywane wyłącznie do opracowań, zestawień i analiz statystycznych.

[srodtytul]Tajemnice zdradzane w zgodzie z prawem[/srodtytul]

Pułapkę dla przedsiębiorstw i obywateli stwarza art. 180 § 1 [link=http://aktyprawne.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr?id=75001]kodeksu postępowania karnego[/link] umożliwiający zwolnienie z tajemnicy służbowej i zawodowej postanowieniem sądu lub prokuratora. Właśnie na ten przepis powoływała się przed rokiem Prokuratura Okręgowa Warszawa-Praga, żądając od dyrektora Urzędu Statystycznego w Poznaniu przekazania kopii dokumentacji statystycznej R-05 za lata 1997 – 1999 złożonej w imieniu spółek, których właścicielem był Henryk S. podejrzany o pranie brudnych pieniędzy. Również w 2007 r. Prokuratura Okręgowa w Suwałkach zażądała od dyrektor US w Białymstoku kopii sprawozdań F-01 dwóch spółek należących do Sama A. lub z nim powiązanych. Ponieważ dyrektor US odmówiła, prokuratura nałożyła na nią, na podstawie k.p.k., 3 tys. zł kary.

Również informacje ze sfery prywatności zbierane podczas badań statystycznych od osób fizycznych mogą, na podstawie wspomnianego przepisu, wypływać z urzędów statystycznych w zgodzie z prawem.

[srodtytul]Ujawnienie niszczy wiarygodność[/srodtytul]

Ryzyko negatywnych skutków ujawnienia danych statystycznych organom wymiaru sprawiedliwości może jednak przeważać nad płynącymi z tego korzyściami w postępowaniach karnych. Jest ono tym większe, że zwolnienie z tajemnicy statystycznej może być stosowane w każdej kategorii spraw, a takie prokuratorskie postanowienie nie podlega żadnej kontroli sądowej. „Prokuratorskie wymuszanie złamania tajemnicy statystycznej jest działaniem wybitnie destrukcyjnym, którego negatywnych skutków nie da się odwrócić” – stwierdza list otwarty Polskiego Towarzystwa Statystycznego do opinii publicznej. – Tajemnica statystyczna została ustanowiona nie tylko w celu ochrony interesu indywidualnego, ale przede wszystkim w celu zabezpieczenia wiarygodności statystyki publicznej, bardzo ważnej dla sprawnego funkcjonowania państwa – zwraca uwagę Marek Łukaszuk, dyrektor Zespołu Prawa Karnego w Biurze Rzecznika Praw Obywatelskich.

W opinii rzecznika praw obywatelskich Janusza Kochanowskiego możliwość zwolnienia z tajemnicy statystycznej narusza konstytucyjną zasadę proporcjonalności przyzwalającą na ograniczenie wolności i praw tylko wtedy, kiedy jest to uzasadnione korzyściami ogólnospołecznymi. Godzi także w ochronę prywatności oraz w zasadę domniemania niewinności. Dane, które podejrzany (oskarżony) ma obowiązek przekazać organom statystycznym, mogą bowiem zostać wykorzystane w postępowaniu karnym przeciw niemu albo przeciw całej spółce, w której jest udziałowcem.

Dlatego też we wniosku do Trybunału Konstytucyjnego rzecznik domaga się stwierdzenia niekonstytucyjności art. 180 § 1 k.p.k. w zakresie, w jakim zezwala na zwolnienie z tajemnicy statystycznej.

[ramka][b]Opinia: Bohdan Wyżnikiewicz, wiceprezes Instytutu Badań nad Gospodarką Rynkową[/b]