Zgodnie z przepisami polskiego prawa, detencja, jako środek dolegliwy i opresyjny, powinna być stosowana jedynie w ostateczności i na możliwie najkrótszy okres czasu. Pierwszeństwo stosowania powinny mieć środki o charakterze wolnościowym, takie jak obowiązek zgłaszania się do organów Straży Granicznej czy zamieszkania w określonym miejscu. Ponadto, rozważając zasadność umieszczenia rodziny z dziećmi w ośrodku strzeżonym, sądy powinny zawsze kierować się dobrem tych dzieci. Zgodnie z Konwencją o prawach dziecka, wszystkie decyzje podejmowane wobec dzieci powinny bowiem zmierzać do zabezpieczenia ich najlepszego interesu.
Czytaj także: RPD: dzieci cudzoziemskie nie powinny trafiać do strzeżonych ośrodków
W ramach prowadzonego badania, prawnicy HFPC przeanalizowali akta 96 spraw sądowych dotyczących umieszczenia lub przedłużenia pobytu rodziny z dziećmi w ośrodku strzeżonym dla cudzoziemców, a także akta 84 postępowań prowadzonych przez Straż Graniczną w celu zastosowaniu środków alternatywnych do detencji. Zbadane zostały akta spraw prowadzonych w okresie 1.05.2014 – 31.07.2016 przez Sądy Rejonowe w Białej Podlaskiej, Bielsko-Białej, Kętrzynie, Słubicach i Warszawie, a także przez Placówki Straży Granicznej w Warszawie, Terespolu i Świecku.
Wyniki badania wykazały, że orzekając o detencji rodzin z dziećmi, sądy niezwykle rzadko odnosiły się do sytuacji dziecka. W zdecydowanej większości przeanalizowanych spraw, najlepszy interes dziecka nie został zbadany ani należycie oceniony, wbrew obowiązkowi wynikającemu z art. 3 Konwencji o prawach dziecka i z przepisów ustawy o cudzoziemcach. Co więcej, w żadnej z analizowanych spraw sąd nie zadecydował o zastosowaniu środków alternatywnych do detencji, ani o orzeczeniu pobytu w ośrodku na okres krótszy niż maksymalny wskazany w ustawie. Także Straż Graniczna, decydując o zastosowaniu środków alternatywnych do detencji, nie odniosła się w żadnej z przeanalizowanych spraw wprost do zasady dobra dziecka. I choć nie można wykluczyć, że to właśnie najlepszy interes dziecka zaważył na zastosowaniu alternatyw, zamiast skierowania wniosku do sądu o pozbawienie rodziny cudzoziemskiej wolności, nie znalazło to odzwierciedlenia w żadnej z analizowanych decyzji.
