Niebezpieczna gra młodych z alkoholem

Dwie trzecie ankietowanych w niedawnym sondażu IBRIS dla „Rzeczpospolitej” uważa, że dostęp do alkoholu w Polsce jest zbyt łatwy. Czy jest to jedna z przyczyn, że po alkohol sięgają nastolatki?

Oczywiście. Potwierdza to choćby raport Fundacji GrowSPACE, do którego wydałam komentarz. Według tego opracowania blisko jedna czwarta młodych osób deklaruje, iż nie miała żadnego problemu, aby mimo niepełnoletności zdobyć alkohol. Nie chcę podpowiadać, jak młodzi go zdobywają, ale sprzedawcy nie zawsze weryfikują wiek, a formy sprzedaży wysyłkowej w hipermarketach i dyskontach nie wymagają odpowiedniej kontroli wieku.

Od nielegalnego zdobywania alkoholu do uzależnienia droga dość daleka, ale czy zdarzają się przypadki, że nastolatki muszą się leczyć z tego powodu?

W porównaniu z innymi zaburzeniami w obszarze psychiatrii dzieci i młodzieży odsetek osób leczonych z powodu uzależnienia od alkoholu jest niewielki. Nie oznacza to jednak, że problem nie istnieje. Jestem członkiem Komisji do spraw środka leczniczego dla nieletnich i mogę powiedzieć, że ponad 50 proc. kierowanych tam małoletnich osób ma problem uzależnienia od wielu substancji. Uzależnienie od alkoholu dość często występuje w parze z uzależnieniami od innych środków.

Czytaj więcej

Kraj

Co drugi sprzedawca sprzedałby alkohol nieletnim. Ratusz nie ma pieniędzy na kontrole

W cieniu dyskusji o nocnej prohibicji pozostaje temat sprzedaży alkoholu nieletnim. Niepokojące s...

Uzależnienia powodują poważne skutki dla każdego chorego, ale młody człowiek jest chyba szczególnie narażony. Co się dzieje z takim nastolatkiem?

Skutki uzależnienia od alkoholu u młodych ludzi są wielowymiarowe. Alkohol jest substancją psychoaktywną, która oddziałuje na ośrodkowy układ nerwowy. Dojrzewa mniej więcej do 25. roku życia. W tym okresie, ze względu na niedojrzałość układu limbicznego, nadaktywny układ nagrody oraz nie w pełni rozwiniętą korę przedczołową, organizm jest szczególnie wrażliwy na działanie alkoholu. Struktury te odpowiadają za pamięć, uwagę i kontrolę impulsów, dlatego alkohol może znacząco zaburzać dojrzewanie, pogarszając funkcje poznawcze i wykonawcze. Te skutki nie są chwilowe – w przypadku uzależnienia stają się długotrwałe. Im wcześniejsza inicjacja alkoholowa, tym poważniejsze konsekwencje.

I to nie tylko zdrowotne, ale i społeczne, prawda?

Tak, u młodych osób nadużywających alkoholu często obserwuje się problemy w relacjach rówieśniczych, załamanie funkcjonowania oraz trudności w nauce. Pojawiają się absencje w szkole, które nierzadko skutkują interwencją sądu rodzinnego z powodu przejawów demoralizacji. Część nastolatków trafia do młodzieżowych ośrodków wychowawczych, ponieważ pod wpływem alkoholu dopuszcza się czynów zabronionych, takich jak rozboje czy kradzieże. W przypadkach współwystępowania innych zaburzeń oraz braku wglądu w problem uzależnienia, młodzież często odmawia leczenia. Wówczas, na mocy postanowienia sądu i po posiedzeniu Komisji do spraw środka leczniczego dla nieletnich, młodzież ta poddawana jest leczeniu przymusowemu – w ośrodkach o podstawowym lub wzmocnionym stopniu zabezpieczenia.

Jest jakiś wiek inicjacji alkoholowej, który niesie szczególne ryzyko?

Ogólnie szacuje się, że im wcześniejsza inicjacja alkoholowa – szczególnie przed 15. rokiem życia – tym większe ryzyko uzależnienia. Zgodnie z danymi z różnych źródeł, ryzyko to może wzrosnąć od dwóch do nawet czterech razy.

Wspomniała pani o przypadkach przymusowego leczenia... Czy jego skala jest na tyle duża, by być problemem dla systemu ochrony zdrowia?

U młodych ludzi często mamy do czynienia nie tylko z uzależnieniem od alkoholu, lecz także z innymi zaburzeniami psychicznymi, takimi jak neurorozwojowe (np. ADHD), lękowe czy depresja. Ta grupa pacjentów wymaga specjalistycznego podejścia i ścisłej współpracy między psychiatrią dzieci i młodzieży a specjalistami leczenia uzależnień. Kiedy kilka lat temu podjęto decyzję o transformacji opieki psychiatrycznej dla dzieci i młodzieży, wprowadzano zmiany dotyczące leczenia uzależnień, powołano zespoły, które jednak w pewnym stopniu nie do końca widziały swoje działania. Po kolejnej zmianie rozporządzenia ministra zdrowia udało się zapewnić możliwość zatrudnienia psychoterapeuty uzależnień na każdym poziomie referencyjnym w opiece psychiatrycznej dla dzieci i młodzieży, co jest niezwykle istotne ze względu na złożoność tych przypadków.

Czytaj więcej:

ABC Firmy

Rzeczniczka przedsiębiorców: trunki to nie leki, nie zakazujmy ich promocji tak samo

Ograniczenia promocji napojów alkohol...

Pro

Uzależnienie jest często jedynie wierzchołkiem góry lodowej. Za nim kryją się np. nierozpoznane epizody depresji lub inne problemy psychiczne. Bez odpowiedniego wsparcia młodzi ludzie próbują radzić sobie sami, sięgając po nie zawsze konstruktywne metody. Problem jest więc wielowymiarowy, a dane statystyczne z NFZ nie w pełni odzwierciedlają skalę zjawiska, ponieważ często rejestrowane jest tylko pierwsze rozpoznanie pacjenta. Ponadto istnieje wcale niemały odsetek pacjentów leczonych w ośrodkach prowadzonych przez stowarzyszenia czy fundacje. Placówek mających kontrakt z Narodowym Funduszem Zdrowia nie ma zbyt wiele. Dlatego jestem bardzo ostrożna w podawaniu statystyk z centrali NFZ, do których mam dostęp jako konsultantka krajowa – one absolutnie nie oddają pełnej skali zjawiska.

Ze szpitali i poradni wróćmy do codziennej rzeczywistości. Alkohol w rękach nastolatka pojawia się jako atrybut dorosłości, zapowiedź „dobrej zabawy”, obietnica odstresowania. I najczęściej jest to…

…piwo. Sami młodzi ludzie wskazują, że są bombardowani reklamami tego napoju od najmłodszych lat – zarówno alkoholowego, jak i tak zwanego „bezalkoholowego”, które również na nich oddziałuje. Reklamy piwa pojawiają się też w serialach, filmach oraz w treściach na platformach społecznościowych. Wszystko to ma wpływ na wybory młodych ludzi. Choć niemal 100 proc. z nich zdaje sobie sprawę ze szkodliwości alkoholu, w sytuacjach stresowych, przy problemach emocjonalnych czy presji rówieśniczej sięgają po niego, bo jest „w zasięgu ręki”. Bardzo często wpływ na to mają również nawyki wyniesione z domu i warunkowanie młodych ludzi przez osoby dorosłe, że emocje reguluje się poprzez picie. Dobra zabawa bywa postrzegana jako możliwa tylko w obecności alkoholu. Niestety, w Polsce brakuje działań wdrażających profilaktykę w ujęciu uniwersalnym.

Co można więc zrobić od zaraz?

Odwołując się do wspomnianego raportu, ponad 70 proc. badanych popiera zakaz reklamy piwa – także bezalkoholowego. Ponad 63 proc. uważa, że reklamy wpływają na sięganie po alkohol. Podobne wnioski przynosi literatura międzynarodowa. To są twarde argumenty, które pokazują, że rząd powinien w tym zakresie odważniej podejmować decyzje.