Budżet 2026 w Sejmie. Dług blisko konstytucyjnych limitów

W piątek Rada Ministrów przyjęła ponownie projekt ustawy budżetowej na 2026 r., po tym jak zakończyły się konsultacje w Radzie Dialogu Społecznego. Teraz plan finansowy państwa na przyszły rok trafi do Sejmu, a najpóźniej do końca stycznia – do podpisu prezydenta Karola Nawrockiego.

Jakie dochody i wydatki budżetu w 2026 r. 

W porównaniu z pierwszą wersją projektu, przyjętą pod koniec sierpnia, niewiele się zmieniło. Główne pozycje budżetowe to dochody na poziomie 647,2 mld zł, a wydatki 918,9 mld zł. Limit dla deficytu ustalono na poziomie 271,7 mld zł.

Po stronie dochodów największe wpływy zapewnić ma VAT – ok. 341,5 mld zł oraz akcyza – 103,3 mld zł. Podatek CIT od firm ma przynieść budżetowi 80,4 mld zł, za PIT 32 mld zł (to mało, ale znacznie większe kwoty płyną z PIT do samorządów). W budżecie zaplanowano dodatkowe wpływy z podwyżki podatku CIT dla banków oraz akcyzy na alkohol i wyroby tytoniowe. 

Po stronie wydatków zapewniono wszelkie najważniejsze zadania – jak podkreśla rząd. To choćby rekordowo wysokie 200 mld zł na obronność i 248 mld zł na zdrowie (z budżetu i z funduszy pozabudżetowych). Na program 800+ przeznaczono 61,7 mld zł, na wypłatę 13. i 14. emerytury 31,8 mld zł, na program „Aktywny Rodzic” 6 mld zł, a na rentę wdowią 7 mld zł.

Redukcja KPO a budżet państwa 

Zadłużenie sektora finansów publicznych, wg definicji UE ma wzrosnąć do 66,2 proc. PKB na koniec 2026 r. z 59,8 proc. PKB na koniec tego roku (w projekcie sprzed miesiąca było to odpowiednio 66,8 i 60,4 proc. PKB). Z kolei dług liczony według polskiej definicji, ma wzrosnąć do 53,8 proc. PKB z 48,9 proc.

Jednocześnie resort finansów podtrzymał zapowiedź o sporym negatywnym wpływie Krajowego Planu Odbudowy na kształtowanie się długu publicznego w 2026 r. Realizacja części pożyczkowej KPO ma zwiększyć potrzeby pożyczkowe netto budżetu państwa o 2,8 proc. PKB (ok. 100 mld zł), choć również w piątek rząd zdecydował o redukcji tej części KPO o ok. 21,5 mld zł.

Katarzyna Pełczyńska-Nałęcz, minister funduszy i polityki regionalnej, podkreśliła, że takie rozwiązanie będzie także korzystne dla budżetu Polski. Zaznaczyła, że zanim pożyczki z KPO będą spłacone przez ich beneficjentów, są one spłacane ze środków krajowych.

– Widzimy po dwóch latach realizacji KPO, gdzie są pożyczki, które można opłacalnie zainwestować i popchnie to rozwój gospodarczy Polski do przodu, a gdzie te pożyczki nie będzie można w takim stopniu zainwestować i nie ma też potrzeby, aby dodatkowo budżet państwa do tego dokładał, bo inwestycje mogą być częściowo komercyjnie realizowane – wyjaśniała minister Pełczyńska-Nałęcz.

Eksperci ostrzegają: dług rośnie za szybko 

Na koniec 2026 r. zadłużenie Polski ma być o ok. ponad 6 pkt proc. wyższe niż rok wcześniej i aż o 16 pkt proc. wyższe niż na koniec 2023 r. I to właśnie tak duży przyrost jest wskazywany przez partnerów społecznych jako największe wyzwanie w finansach państwa. Przy deficytach rzędu 6 proc. PKB rocznie, nasz dług publiczny (ten liczony według metodologii polskiej) szybko i niebezpiecznie zbliża się do ustawowego progu ostrożnościowego (wynoszącego 55 proc. PKB), a nawet do konstytucyjnego progu ostrożnościowego (60 proc. PKB).

– Trzeba też zauważyć, że projekt budżetu nie odpowiada na wymogi procedury nadmiernego deficytu, która nakazuje Polsce redukcję deficytu do poziomu 4,1 proc. PKB w 2026 r. Tymczasem ma on wynieść 6,5 proc. PKB – zauważa Mariusz Zielonka, główny ekonomista Konfederacji Lewiatan, która jest członkiem Rady Dialogu Społecznego. – Brak konsolidacji fiskalnej powoduje, że dług znacząco rośnie w relacji do PKB, mimo że sam PKB też relatywnie mocno się zwiększa – wytyka.

Czytaj więcej

Budżet i podatki

Unijny KPO obciążeniem dla polskiego budżetu. Będzie redukcja?

Choć program odbudowy po pandemii to dla Polski szansa na cywilizacyjny skok, okazuje się, że będ...

Nie tylko armia winna. Transfery socjalne coraz droższe

Zielonka podkreśla, że nie całość złej sytuacji finansów publicznych to efekt wysokich nakładów na armię. – Tylko 20 proc. długu publicznego można bezpośrednio powiązać z wydatkami obronnymi, ale i tak jest to ogromne obciążenie dla gospodarki. Reszta długu wynika z innych kategorii, choćby rosnących wydatków na świadczenia społeczne. Sam program 800+ to ponad 60 mld zł, a 13. i 14. emerytura wraz z waloryzacją kosztują kolejne 54 mld zł – wylicza Zielonka.

Ekspert Lewiatana zauważa również, że ochrona zdrowia, na którą nakłady mocno rosną i tak pozostanie niedofinansowana, a koszty obsługi długu będą rekordowo wysokie. – Budżet na 2026 r. jest bardzo trudny. Z wysokim deficytem sektora instytucji rządowych i samorządowych, rosnącym długiem publicznym stwarza ryzyko dla wiarygodności Polski na rynkach międzynarodowych – ocenia Konfederacja Lewiatan.