Źle wydane pieniądze podatników

Jak wynika z zestawienia przygotowanego przez Fundację Republikańską, w większości kategorii wydatki publiczne wzrosły w porównaniu z poprzednim rokiem. W sumie w 2012 r. państwo wydało prawie 690 mld zł, a Ministerstwo Finansów szacuje, że w tym roku wydatki sięgną 726 mld zł.

Najwięcej wydajemy na emerytury i renty. Na ten cel przeznaczono w ubiegłym roku prawie 210 mld zł (ponad 30 proc. pieniędzy publicznych) i w porównaniu z 2011 r. było to więcej o blisko 7 proc. (ponad 13 mld zł). – Same wydatki na emerytury to jedna piąta wydatków polskiego państwa, a emeryci stanowią u nas nieco ponad 22 proc. populacji. Dla porównania w Estonii czy Słowenii odsetek emerytów jest podobny, a te kraje wydają na świadczenia znacznie mniej – mówi Marcin Chludziński, prezes Fundacji Republikańskiej.

Kosztowne przywileje

Polskie społeczeństwo w porównaniu z innymi w Europie jest teraz jeszcze całkiem młode, ale demografia jest nieubłagalna, dlatego wydatki na ubezpieczenia społeczne i leczenie będą rosły. Widać to już w tegorocznym planie państwa. Największy wzrost dotyczyć będzie właśnie świadczeń na rzecz osób fizycznych – czyli z ubezpieczeń społecznych i z pomocy społecznej.

– Państwo będzie musiało się z tym zmierzyć, bo ich przyrostu nie da się zatrzymać. To demograficzne tsunami trzeba będzie rozbroić, albo zwiększając dochody państwa, albo zabierając innym – mówi Krzysztof Rybiński, rektor uczelni Vistula.

Grube miliardy kosztują nas też przywileje emerytalne. Na emerytury mundurowe i uposażenia sędziów i prokuratorów w stanie spoczynku poszło w 2012 r. ponad 15 mld zł. To ponad 10 proc. wszystkich wydatków emerytalnych. Tyle samo przeznaczono na świadczenia dla rolników.

Zdaniem ekspertów największym problemem polskich finansów publicznych jest to, że przeważająca część wydatków (ok. 75 proc.) to właśnie wydatki sztywne, czyli takie, na których nie da się oszczędzić, kiedy przyjdą ciężkie czasy. – To zabija nasz wzrost gospodarczy. Jeśli chcemy myśleć rozwojowo, musimy się zastanowić, co zrobić, aby uniknąć nadmiernego zadłużania się na wciąż rosnące potrzeby służby zdrowia i systemu emerytalnego. Oszczędności na innych wydatkach, którymi lubi się chwalić rząd, to tylko kosmetyka – mówi Chludziński.

Mirosław Gronicki, były minister finansów, zmiany polityki państwa się nie spodziewa. – Nadal w największym stopniu będą rosnąć tzw. wydatki sztywne, wynikające z różnych ustaw, przede wszystkim dotyczące spraw społecznych – mówi.

Oszczędności są, ale mało efektywne

Państwo wydaje też coraz więcej pieniędzy z Funduszu Pracy. W ubiegłym roku ponad 1 mld zł, czyli prawie dwa razy więcej niż przed rokiem, przeznaczono na dotacje i ulgi dla przedsiębiorców rozpoczynających własną działalność. – Trudno powiedzieć, czy tego typu inicjatywy państwa warte są pieniędzy, które się na nie wydaje. Być może większe korzyści przyniosłoby niższe opodatkowanie pracy – mówi Aleksander Łaszek z Forum Obywatelskiego Rozwoju.

W ubiegłym roku wzrosły też wydatki na obronę narodową i bezpieczeństwo kraju. Na uzbrojenie państwo przeznaczyło prawie 7 mld zł, o ponad miliard więcej niż rok wcześniej. Ogólnie obrona narodowa kosztowała państwo ponad 22 mld zł.

Rok 2012 był czasem przygotowań Polski do mistrzostw Europy w piłce nożnej, a więc większych wydatków publicznych na budowę dróg i obiektów sportowych. Na infrastrukturę państwo przeznaczyło ponad 76 mld zł, o 10,8 mld zł (prawie 17 proc.) więcej niż w 2011 r. W tym roku wydatki mają być mniejsze o 17 proc. – Można podejrzewać, że spadną też trochę wydatki w kategorii finanse. Podejrzewam również, że nie wzrosną najważniejsze dla wzrostu gospodarczego nakłady na szkolnictwo wyższe, naukę, edukację czy też kulturę, tak jak to było w 2012 r. – mówi Gronicki.

Najmocniej, bo aż o ponad 15 proc., w ubiegłym roku zmniejszyła się wartość środków przeznaczonych na sport i turystykę. Wydatki na te cele obniżały głównie samorządy.