Dym wiejski nie był tak widowiskowy, co zresztą zauważyła ta sama Maria Konopnicka w wierszyku
„Na pastwisku":
„Siny dym się wije
Pod lasem, daleko:
Tam pastuszki ognie palą
Aktualizacja: 05.08.2021 17:53 Publikacja: 05.08.2021 17:53
Foto: Adobe stock
Dym wiejski nie był tak widowiskowy, co zresztą zauważyła ta sama Maria Konopnicka w wierszyku
„Na pastwisku":
„Siny dym się wije
Pod lasem, daleko:
Tam pastuszki ognie palą
I kartofle pieką".
W połowie XIII w. Eleonora Prowansalska, żona Henryka III Plantageneta, utyskiwała na jakość powietrza w Londynie. Ale były to czasy, gdy panowało powszechne przekonanie, że dym w izbie zapobiega pleśnieniu i gniciu żywności, poza tym od niepamiętnych czasów „wiadomo było, że od dymu jeszcze nikt nie umarł". Właściwie dopiero w XVII stuleciu zaczęto przebąkiwać o niekorzystnym wpływie dymu na zdrowie. Tymczasem dymu przybywało, gdyż w coraz większym zakresie korzystano z węgla jako opału. Wynalazek maszyny parowej spowodował skokowy wzrost zadymienia – ceną za rewolucję przemysłową była wszechobecna sadza.
Wprawdzie podejmowano kroki zapobiegawcze, m.in. pojawiły się wysokie kominy, a wraz z nimi spektakularne pióropusze dymu unoszące się nad hutami, fabrykami, cegielniami czy gorzelniami, ale od nich sadzy nie ubywało. Postęp techniczny odbywał się kosztem zdrowia. Oceniając to z dzisiejszej perspektywy, dymy zwiastowały ogólny wzrost poziomu życia, a zarazem ogólne pogorszenie stanu zdrowia.
A jednak, aby być w zgodzie z prawdą, trzeba powiedzieć, że początek zadymiania świata, zaczadzania go sadzą, miał miejsce bez mała milion lat temu, gdy gatunek homo opanował sztukę rozniecania i podtrzymywania ognia. O stopniu i skutkach zadymiania kilkaset czy kilkadziesiąt tysięcy lat temu nie można sensownie wnioskować z braku archeologicznych śladów. Ale ślady takie, jak na razie najstarsze, sprzed zaledwie kilku tysiącleci, właśnie uchwycono. Analiza palenisk w domach na słynnym stanowisku prehistorycznym Çatal Höyük (Turcja) wskazuje, że właściciele tych domów narażeni byli na oddychanie powietrzem, w którym zanieczyszczenia niebotycznie przekraczały współczesne dopuszczalne normy.
Stanowisko Çatal Höyük w 2012 r. zostało wpisane na listę światowego dziedzictwa UNESCO. Ludzie zamieszkiwali tam nieprzerwanie niemal półtora tysiąclecia, w latach 7100–5700 przed Chrystusem. W okresie największej prosperity w tym „mieście" z młodszej epoki kamienia żyło do ośmiu tysięcy ludzi. „Miasto" składało się z indywidualnych domów o powierzchni od 15 do 25 metrów kwadratowych, rozplanowanych jednakowo: jedno pomieszczenie z paleniskiem przy ścianie i z platformami wzniesionymi ponad podłogę (ławy, legowiska). Platformy i ściany pokryte były gipsem. Analizy chemiczne tego gipsu wykazały, że zawiera on cząsteczki sadzy. Gromadzącą się sadzę regularnie zakrywano kolejnymi warstwami gipsu; domy po prostu odnawiano. Domy te funkcjonowały średnio 70 lat, potem na ich miejscu wznoszono nowe.
Naukowcy brytyjscy z Uniwersytetu w Newcastle zbadali poziom zanieczyszczenia wewnątrz tych domów – zmierzyli zawartość PM2,5 w gipsie na ścianach. PM2,5 to pył, którego średnica nie przekracza 2,5 mikrometra; jest tak drobny, że przedostaje się bezpośrednio do krwi, powodując katastrofalne skutki dla zdrowia (nowotwory krtani, gardła, płuc, itd.). Do badań tego „świństwa" naukowcy wykorzystali replikę prehistorycznego domu, zbudowaną w latach 90. z myślą o turystach odwiedzających Çatal Höyük. Badacze podsycali ogień w palenisku i mierzyli poziom PM2,5 w powietrzu. Opis eksperymentu zamieszcza pismo „Environmental Geochemistry and Health". Okazało się, że średnia zawartość PM2,5, gdy ogień płonie dwie godziny, przekracza zdolność pomiarową współczesnych czujników; poziom taki utrzymuje się jeszcze 40 minut po wygaszeniu ognia, osiąga 150 tysięcy (!) mikrogramów na metr sześcienny powietrza. Światowa organizacja Zdrowia WHO rekomenduje normę do 25 mikrogramów. Brak komina w tych jednoizbowych domach był powodem takiej sytuacji. Szkielety odkopywane w Çatal Höyük (wykopaliska trwają tam nieprzerwanie od kilkudziesięciu lat) noszą ślady chorób nękających ludzi oddychających „żywą sadzą". Ich stan zdrowia był katastrofalny.
Z tej prehistorycznej lekcji ludzkość powinna wyciągnąć wnioski, ponieważ powietrze, jakim oddychamy, wcale nie jest wolne od sadzy. Zostało „wzbogacone" dużo bardziej nowoczesnymi składnikami PM2,5.
© Licencja na publikację
© ℗ Wszystkie prawa zastrzeżone
Źródło: Rzeczpospolita
Dym wiejski nie był tak widowiskowy, co zresztą zauważyła ta sama Maria Konopnicka w wierszyku
„Na pastwisku":
Od wtorku odwiedzający Muzea Kapitolińskie w Rzymie mogą podziwiać rekonstrukcję Kolosa Konstantyna opartą na kilku znanych pozostałych fragmentach oryginalnego posągu z IV wieku naszej ery.
Leasing to umowa cywilnoprawna, która zawiera zasady, w oparciu o które możesz korzystać z pojazdu, a także warunki, na jakich możesz wykupić samochód. Na co zwrócić uwagę podpisując tego rodzaju zobowiązanie? O czym pamiętać, gdy planujesz wykup auta z leasingu?
Egipscy i japońscy archeolodzy rozpoczęli realizację gigantycznego projektu, mającego na celu przywrócenie najmniejszej z trzech słynnych piramid w Gizie stanu z czasu, gdy została zbudowana ponad 4000 lat temu.
Włoskie Ministerstwo Kultury podało w sobotę, że w słynnym mieście Paestum (grecka Posejdonia) na południe od Neapolu odkryto dwie nowe świątynie doryckie.
Megaosady społeczeństw Cucuteni-Trypole, zwanej też kulturą ceramiki malowanej, powstałe około 6000 lat temu na terenie obecnej Mołdawii i Ukrainy, były prawie wyłącznie wegetariańskie.
Przez aplikację mobilną, serwis internetowy, telefon i w placówce – w Biurze Maklerskim Pekao klienci sami mogą wybrać najdogodniejszy sposób zakupu detalicznych obligacji skarbowych.
Podczas szukania złomu na świeżo zaoranym polu marchwi miejscowego rolnika, szwajcarski detektorysta znalazł bogaty zbiór biżuterii z 1500 r. p.n.e.
19 kwietnia 1943 r. o 6 rano żydowscy bojownicy pod dowództwem 24-letniego Mordechaja Anielewicza, dowódcy Żydowskiej Organizacji Bojowej, otworzyli ogień – u zbiegu Nalewek i Gęsiej oraz przy placu Muranowskim w Warszawie – do niemieckich oddziałów policyjnych wspartych przez Łotyszy wkraczających do getta w celu przeprowadzenia ostatecznej akcji likwidacyjnej.
Był przechył w prawo, będzie w lewo. Wyła lewica, zawyje prawica. Ukute przez Rafała Ziemkiewicza powiedzenie „Słychać wycie? Znakomicie” stało się wszak oficjalną doktryną rządzenia, również dla zadeklarowanych demokratów.
W 2014 r. ówczesny prezydent USA Barack Obama, będąc z oficjalną wizytą w Polsce, w czasie swojego przemówienia na placu Zamkowym przywołał nazwisko Jana Karskiego jako jednego z trzech najsłynniejszych Polaków – obok Jana Pawła II i Lecha Wałęsy. To Karski już w 1943 r. dostarczył prezydentowi Rooseveltowi raport ZWZ-AK o niemieckich planach całkowitej eksterminacji europejskich Żydów.
Dla wielu Yasukuni to świątynia przeklęta, ale mimo to pielgrzymują do niej o każdej porze roku tysiące ludzi.
„Jeden z członków grupy Ładosia, żydowski adwokat, działacz syjonistyczny i poseł na sejm II RP Abraham Silberschein twierdził, że paszporty państw Ameryki Południowej i Środkowej dostarczono co najmniej 10 tysiącom Żydów. Instytut Pileckiego oszacował, że spośród nich Holokaust przeżyło blisko 3 tysiące” – mówi profesor Roger Moorhouse, brytyjski historyk i autor książki „Paszporty życia”.
Ledwo martwy faraon trafił na wieki do piramidy, a ci sami, którzy go tam odprowadzali, wracali po cenny łup. Wizja niebotycznych skarbów w grobowcach faraonów od zawsze kusiła rabusiów, także w czasach nowożytnych.
Jakoś trzeba było się ratować w gospodarce niedoborów. Na problemach z zaopatrzeniem korzystali przedsiębiorczy Polacy, którzy zastępowali centrale handlu zagranicznego i uzupełniali braki. Przy okazji można było dobrze zarobić.
19 kwietnia, przypada 81 rocznica wybuchu powstania w getcie warszawskim – największego zbrojnego zrywu Żydów podczas II wojny światowej.
24 lutego 2022 roku Rosja rozpoczęła pełnowymiarową inwazję na Ukrainę. Premier Ukrainy zapewnia, że pomoc wojskowa z USA trafi na Ukrainę natychmiast po przyjęciu ustawy przyznającej administracji dodatkowe środki na taką pomoc.
W szpitalu w Holandii w wieku 72 lat zmarł pacjent, który chorował na Covid przez 613 dni. Wirus mutował w jego organizmie 50-krotnie - pisze "Time Magazine".
Druga tura wyborów samorządowych odbędzie się w Polsce w tych miastach, miasteczkach i wsiach, w których w I turze nie wyłoniono wójtów, burmistrzów i prezydentów. Głosowanie w którym wezmą udział m.in. mieszkańcy Krakowa, Poznania, Wrocławia, Rzeszowa, Gdyni i Częstochowy już w niedzielę 21 kwietnia.
Komisja Europejska wykryła nieprawidłowości w wydatkowaniu środków z POIR przynajmniej od 2018 roku. Polsce grozi w efekcie utrata dużych środków z funduszy unijnych. O wynikach audytu KE poinformowała ministra funduszy i polityki regionalnej Katarzyna Pełczyńska-Nałęcz.
Były premier nie znajdzie się na listach do europarlamentu i definitywnie kończy swoją karierę w polityce. – Mam listę miejsc i osób, które chciałbym odwiedzić na emeryturze – mówi „Rzeczpospolitej”.
Ministerstwo Spraw Zagranicznych zwróciło się do Polaków, którzy przebywają na terytorium Iranu, o natychmiastowe opuszczenie tego kraju. Resort stanowczo odradza także podróże do Iranu.
Inwestorzy czekali w piątek na halving bitcoina, czyli wydarzenie wypadające raz na cztery lata, polegające na ograniczeniu o połowę przyrostu podaży najpopularniejszej kryptowaluty.
PiS żyje tak, jakby druga wojna światowa skończyła się wczoraj, a nie 80 lat temu. Bo jak inaczej wytłumaczyć gwałtowną reakcję czołowych polityków ugrupowania Jarosława Kaczyńskiego na błąd w tłumaczeniu, jaki wkradł się do tweeta niemieckiego ambasadora Viktora Elblinga?
W piątek po południu przed sądem na Manhattanie, w którym trwa proces byłego prezydenta Donalda Trumpa, podpalił się mężczyzna.
Nasz harmonogram wygaszania bloków węglowych był jasny, a teraz zbliża się czas podejmowania decyzji. Osiem bloków węglowych ma jeszcze szansę na dalszą pracę, ale potrzebuje ekonomicznego rozwiązania. Nikt nie pozostanie bez pracy - zapewnił na konferencji wynikowej prezes Grupy Tauron Grzegorz Lot.
Funkcjonariusze Centralnego Biura Antykorupcyjnego prowadzili w piątek działania w spółce Lubelski Węgiel Bogdanka — poinformował rzecznik prasowy ministra koordynatora służb specjalnych Jacek Dobrzyński.
Iga Świątek po dobrym i zaciętym meczu wygrała w Porsche Tennis Grand Prix z Emmą Raducanu 7:6(2), 6:3. Teraz Polka zagra o finał z Jeleną Rybakiną, która nie ma prawa jazdy, ale chciałaby odjechać ze Stuttgartu nowym autem.
Już w niedzielę wieczorem co najmniej jeden z obecnych parlamentarzystów ma realną szansę zostać prezydentem polskiego miasta. A może się okazać, że w sumie mandaty prezydenckie zdobędzie aż czwórka kandydatów zasiadających obecnie przy Wiejskiej.
Sąd Apelacyjny w Łodzi utrzymał w piątek wyrok w procesie o obrazę uczuć religijnych przez łódzkiego grafika i fotografa Marcela Zammenhofa (wł. Piotr Wygachiewicz), autora wystawy "Wagina polska".
Ostatni dzień tygodnia - podobnie jak 7 dni wcześniej - rozpoczął się w ciężkiej atmosferze, ale tym razem z czasem popyt nabrał pewności siebie.
Kursy euro i dolara zniżkują w piątek po południu po około 0,5 proc.
Anna Bryłka, kandydatka Konfederacji w wyborach do Parlamentu Europejskiego, zadeklarowała, że gdyby rozpisano referendum i kraj byłby do tego gotów, to ona zagłosowałaby za wyjściem Polski z Unii Europejskiej. W rozmowie z RMF FM przekonywała, że w związku z unijną polityką koszty obecności Polski w UE rosną, a proces federalizacji przyspieszył.
Armenia zgodziła się zwrócić Azerbejdżanowi cztery opuszczone przygraniczne wioski, które kontrolowała od początku lat 90. XX wieku.
Prokurator Krajowy Dariusz Korneluk powołał zespół do spraw przeciwdziałania praktykom mobbingowym, dyskryminacyjnym i molestowania.
Kadrowa miotła dotarła do PZU Życie. Jak ogłosiła w piątek spółka, z rady nadzorczej odwołano siedmiu członków, a z zarządu – sześciu. Były wiceprezes mBanku Jarosław Mastalerz będzie pełnił obowiązki prezesa.
Były senator Prawa i Sprawiedliwości Waldemar Bonkowski usłyszał prawomocny wyrok bezwzględnego więzienia za znęcanie się nad psem ze szczególnym okrucieństwem. Skazany uważa, że to "nagonka polityczna".
Dziś rano odszedł od nas adw. Jakub Jacyna, sekretarz Okręgowej Rady Adwokackiej w Warszawie - poinformowała w piątek Izba Adwokacka w Warszawie.
Niszczejąca przez lata wieża wyciągowa szybu Krystyna w Bytomiu – górująca nad miastem od 1929 roku – może przejść niebawem metamorfozę. Pracownia architektoniczna Medusa Group stworzyła projekt jej rewitalizacji.
Po ataku na Ukrainę runął na ziemię odrzutowy Tu-22. Ukraińcy twierdzą, że go zestrzelili
Masz aktywną subskrypcję?
Zaloguj się lub wypróbuj za darmo
wydanie testowe.
nie masz konta w serwisie? Dołącz do nas