Komornik zmienia status

W ściągalności długów nawet na tle naszych sąsiadów wypadamy źle. Według ogłoszonego dwa tygodnie temu raportu Banku Światowego Doing Business 2008 czas egzekwowania zobowiązań z kontraktów (a są one najbardziej typowe) wynosił u nas przeciętnie 830 dni. To prawie dwa razy dłużej niż średnia w naszym regionie i cztery razy więcej niż na Litwie – tam trzeba na to 210 dni.

– Polska nie ma szczęścia do sprawnej egzekucji, problem ciągnie się od I Rzeczypospolitej, gdy egzekucje zastępowały sławetne zajazdy szlacheckie – wskazuje prof. Feliks Zedler, specjalista od egzekucji. Czy zmiana ustawy o komornikach ten stan poprawi, na co liczyli jej autorzy z Ministerstwa Sprawiedliwości? Większość naszych rozmówców uważa, że nie.

Nowela ma jednak również plusy (szczegóły zmian: „Sam wybierz sobie komornika”, „Rz” z 18 grudnia 2007 r.). Jakie konkretnie?

- Wyższe są wymagania co do kwalifikacji komorników – kandydat musi być magistrem prawa oraz mieć odpowiednie do tej profesji predyspozycje psychofizyczne.

- Słusznie przywrócono pełniejszą kontrolę pracy komorników przez sądy (rejonowe). Chodzi zwłaszcza o sprawność i rzetelność postępowań, prawidłowe prowadzenie spraw biurowych i rachunkowości. Stało się tak dzięki usunięciu absurdalnego przepisu, że nadzór ten prezes sądu mógł wykonywać wyłącznie przez jednorazową kontrolę w ciągu roku.

- Wielu (zwłaszcza dłużnicy) odczuje zapewne obniżenie wynagrodzenia komornika w wypadku egzekucji z rachunku bankowego lub wynagrodzenia za pracę z 15 do 8 proc. wyegzekwowanego świadczenia (jednak nie mniej niż 1/10 i nie więcej niż dziesięciokrotność przeciętnego wynagrodzenia).

Dalej są już tylko wątpliwości. Największe wywołuje zmiana charakteru rewiru, a w konsekwencji statusu komornika, oraz uprawnień stron egzekucji: wierzyciela i dłużnika. Obecnie jest tyle rewirów, ilu komorników. Poza kilkoma odstępstwami komornik ma na danym terenie wyłączność. Po Nowym Roku rewirów ma być mniej: będą się pokrywały z obszarami sądów rejonowych, za to w jednym rewirze będzie mogło działać kilku komorników. Wierzyciele będą więc mogli wybierać między nimi. Nie dość tego – zyskają prawo wyboru komornika z całej Polski. Co to oznacza dla komorników? Będą chyba musieli konkurować – takie były zresztą nadzieje autorów reformy.

– Nieograniczony wybór komornika niesie ze sobą ryzyko monopolizowania egzekucji przez niektórych (tych najsprawniejszych lub tylko rozreklamowanych), może ich uzależniać od dużych firm, bogatych wierzycieli mających dłużników w różnych miejscach Polski – uważa Andrzej Kulągowski, wiceprezes Krajowej Rady Komorniczej.

Dłużnik będzie miał utrudniony dostęp do akt sprawy, odległej np. o kilkaset kilometrów, a tym bardziej możliwość zaskarżenia czynności komornika przed sądem, przy którym komornik działa.

Jednak komornicy jeszcze kilka lata temu chcieli konkurencji. Zdaniem radcy prawnego Piotra Zimmermana tam, gdzie jest już teraz możliwość wyboru komornika (na obszarze sądu apelacyjnego), rozwiązanie się sprawdza. Inaczej niż prof. Zedler uważa on, że elementy konkurencji nie muszą pozbawiać komornika charakteru funkcjonariusza publicznego. – Notariusze mają taki status i pełnią podobną funkcję, a poniekąd konkurują – wskazuje.

Nie będzie jednak konkurencji, jeśli nie nastąpi otwarcie korporacji komorniczej na nowych członków. W małej Belgii jest ich 1100, podczas gdy w Polce tylko 660.