Inspektor kontroli skarbowej, z którym - jego zdaniem - wadliwie rozwiązano umowę o pracę bez wypowiedzenia, z powołaniem się na naruszenie obowiązków, domaga się przywrócenia do pracy. Pracodawca chce zapobiec temu przywróceniu. Czy musi wykazać, że byłoby ono niecelowe?

Tak. W art. 39a ust. 1 ustawy o kontroli skarbowej (dalej u.k.s.) przewidziano, że inspektorów powołuje i odwołuje Generalny Inspektor Kontroli Skarbowej. Zgodnie z wyjaśnieniami zawartymi np. w uzasadnieniu wyroku Sądu Najwyższego z 18 lutego 2014 r. (sygn. III PK 65/13, OSNP 2015/5/63) powołanie na stanowisko inspektora kontroli skarbowej nie oznacza jednak nawiązania (przekształcenia) stosunku pracy na podstawie powołania. Dokonane powołanie jest tylko przejawem powierzenia konkretnej osobie pełnienia funkcji organu kontroli skarbowej w ramach stosunku pracy, którego podstawą dla inspektora kontroli skarbowej - jeśli nie uzyskał mianowania w służbie cywilnej – jest umowa o pracę.

W art. 42c u.k.s. zastrzeżono, że rozwiązanie stosunku pracy z inspektorem może nastąpić tylko w przypadkach określonych w art. 42-42b u.k.s., co oznacza niedopuszczalność rozwiązania stosunku pracy w jakichkolwiek innych sytuacjach. W tym zakresie nie stosuje się regulacji kodeksu pracy (dalej k.p.) i ustawy o służbie cywilnej (dalej u.s.c.). Zgodnie z art. 42a ust. 1 pkt. 3 u.k.s. Generalny Inspektor Kontroli Skarbowej może odwołać inspektora z zajmowanego stanowiska w razie ciężkiego naruszenia podstawowych obowiązków członka korpusu służby cywilnej, jeżeli wina inspektora jest oczywista. Nie może to nastąpić po upływie miesiąca od dnia uzyskania przez Generalnego Inspektora wiadomości o okoliczności uzasadniającej odwołanie. W takim przypadku odwołanie jest równoznaczne z rozwiązaniem stosunku pracy bez wypowiedzenia (art. 42a ust. 2 pkt. 2 u.k.s.).

W myśl art. 43 u.k.s. w sprawach z zakresu stosunku pracy, nieuregulowanych w u.k.s., do inspektorów stosuje się przepisy u.s.c. Natomiast zgodnie z art. 9 u.s.c. w sprawach dotyczących stosunku pracy w służbie cywilnej, nieuregulowanych w u.s.c., stosuje się przepisy k.p. i inne regulacje prawa pracy, a spory o roszczenia dotyczące stosunku pracy w służbie cywilnej są rozpatrywane przez sądy pracy.

Zgodnie z wyjaśnieniami zawartymi w wyroku SN z 6 października 2015 r. (sygn. III PK 158/14, LEX nr 1944281), wobec nieuregulowania w przepisach u.k.s. kwestii roszczeń przysługujących pracownikowi w razie niezgodnego z prawem rozwiązania stosunku pracy bez wypowiedzenia, na mocy odesłań zawartych w art. 43 u.k.s. oraz art. 9 u.s.c., zastosowanie mają w tym zakresie odpowiednie regulacje k.p.

Z uwagi na brak wyraźnego wyłączenia, dotyczy to także art. 45 § 2 k.p. w związku z art. 56 § 2 k.p. Zgodnie z tymi przepisami pracownikowi, z którym rozwiązano umowę o pracę bez wypowiedzenia z naruszeniem przepisów o rozwiązywaniu umów w tym trybie, przysługują alternatywne roszczenia o przywrócenie do pracy albo o odszkodowanie. Sąd pracy może nie uwzględnić zgłoszonego w pozwie żądania przywrócenia do pracy i w jego miejsce orzec o odszkodowaniu, ale tylko wtedy, jeżeli ustali, że przywrócenie do pracy byłoby niecelowe. Jak podkreślono w wyroku SN z 5 sierpnia 2014 r. (I PK 41/14, LEX nr 1537265), w klauzuli o niecelowości przywrócenia do pracy, mieści się sytuacja, w której rozwiązanie umowy o pracę jest uzasadnione, zwłaszcza okolicznościami związanymi z naruszaniem przez pracownika jego obowiązków, a pracodawca naruszył inne przepisy o rozwiązywaniu umowy o pracę w tym trybie, w szczególności dotyczące formy oświadczenia woli. W wyroku tym zwrócono uwagę, że bez stosownej inicjatywy pozwanego pracodawcy sąd nie powinien sam poszukiwać argumentów za odmową orzeczenia o przywróceniu do pracy.

podstawa prawna: art. 39a ust. 1, art. 42a ust. 1 pkt. 3, ust. 2 pkt 2 i ust. 3, art. 42c, art. 43 ustawy z 28 września 1991 r. o kontroli skarbowej (tekst jedn. DzU z 2016 r. poz. 720 ze zm.),

podstawa prawna: art. 9 ustawy z 21 listopada 2008 r. o służbie cywilnej (tekst jedn. DzU z 2016 r. poz. 1345 ze zm.)

podstawa prawna: art. 56 ustawy z ustawy z 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy (tekst jedn. DzU z 2016 r. poz. 1666).