Kiedy można przenieść urzędnika służby cywilnej na inne stanowisko

Problem

Powołując się na art. 62 ust. 1 ustawy o służbie cywilnej (dalej u.s.c.), potrzeby urzędu, utratę zaufania do urzędnika i napływ spraw do jednego z wydziałów, pracodawca przeniósł tę osobę na inne stanowisko w tym samym urzędzie, w tej samej miejscowości. Urzędnik uważa taką modyfikację stosunku pracy za nieuzasadnioną. Czy powody wskazane przez pracodawcę były wystarczające dla dokonania przeniesienia?

Co mówią przepisy

Zgodnie z art. 62 ust. 1 u.s.c. zasadą jest, że w sytuacji, gdy jest to uzasadnione potrzebami urzędu, dyrektor generalny urzędu może w każdym czasie przenieść urzędnika służby cywilnej na inne stanowisko w tym samym urzędzie w tej samej lub innej miejscowości, uwzględniając przygotowanie zawodowe urzędnika. Przeniesiony urzędnik zachowuje prawo do dotychczasowego wynagrodzenia, jeżeli jest ono wyższe od przysługującego na nowym stanowisku, przez okres 3 miesięcy następujących po miesiącu, w którym został przeniesiony na nowe stanowisko. Wysokość dodatku służby cywilnej pozostaje bez zmiany (art. 62 ust. 2 u.s.c.). W myśl art. 70 pkt 7 u.s.c. odmowa wykonania decyzji w sprawie przeniesienia, o którym mowa w art. 62 u.s.c., powoduje wygaśnięcie stosunku pracy urzędnika. ?

Anna Puszkarska, radca prawny

Przeniesienie muszą uzasadniać potrzeby urzędu. Poprzednio w orzecznictwie wyrażany był pogląd, że utrata zaufania do urzędnika wiąże się z jego osobą, a nie z potrzebami urzędu. Podnosi się jednak także, że utrata zaufania może dotyczyć tylko pracy urzędnika na określonym stanowisku, a w takim przypadku urząd powinien mieć możliwość jego przeniesienia. Napływ spraw do jednego z wydziałów uzasadnia ruchy kadrowe.

Utrata zaufania

W dotychczasowym orzecznictwie podkreślano, że przesłanką dopuszczalności przeniesienia urzędnika jest wystąpienie po stronie urzędu potrzeb rozumianych jako konieczność dokonania zmian personalnych na konkretnym stanowisku. Pracodawca powinien wykazać, że – bez uszczerbku dla jego interesów – nie jest możliwe dalsze zatrudnianie urzędnika na dotychczasowym stanowisku (wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie z 23 października 1995 r., sygn. II SA 2205/95, LEX nr 25613).

Przy przeniesieniu konieczne jest uwzględnienie przygotowania zawodowego urzędnika. Chodzi tu o udokumentowane wykształcenie tej osoby i umiejętności zdobyte dzięki doświadczeniu zawodowemu (wyrok Sądu Najwyższego z 14 stycznia 2011 r., sygn. I PK 176/10, LEX nr 786363). Zwracano uwagę, że sąd bada zgodność z prawem przeniesienia urzędnika na inne stanowisko z punktu widzenia przesłanek i trybu dokonania tej czynności, nie wnikając w kwestie celowości takiego działania (wyrok NSA w Warszawie z 25 marca 1999 r., sygn. II SA 1680/98, LEX nr 46174).

Jednocześnie wyrażany był pogląd, że przyczyny przeniesienia nie mogą dotyczyć urzędnika, a zwłaszcza nie powinny wynikać ze sposobu wywiązywania się przez niego ze swoich obowiązków, powodującego utratę zaufania pracodawcy. Przykładowo w wyroku NSA w Poznaniu z 25 marca 1999 r. (sygn. II SA/Po 882/98, LEX nr 37367) stwierdzono, że utrata zaufania do pracownika wiąże się z przymiotami osobistymi pracownika, a nie z potrzebami urzędu. Zgodnie z tym wyrokiem również przyczyna przeniesienia określona jako: obowiązek dbania o dobry wizerunek i umacnianie zaufania do urzędu wiąże z obowiązkami kierownika urzędu w zakresie doboru kadry pracowniczej i nie pozostaje w związku z potrzebami urzędu.

Z poglądem tym nie zgodzono się w wyroku SN z 5 października 2016 r. (sygn. II PK 212/15, M.P.Pr. 2017/2/89-92). Przyjęto w nim, że zwrot: „potrzeby urzędu" użyty w art. 62 ust. 1 u.s.c. ma charakter niedookreślony i obejmuje swoim zakresem zarówno administracyjno-prawne wymagania funkcjonowania urzędu, jak i racjonalne wykorzystanie korpusu służby cywilnej. Stwierdzono, że utrata zaufania do urzędnika może mieć charakter bezwzględny, jak też dotyczyć jego pracy na określonym stanowisku i w tym przypadku może być przyczyną przeniesienia urzędnika na inne stanowisko w tym samym urzędzie, na którym w racjonalny sposób mogą być wykorzystane jego kwalifikacje i doświadczenie zawodowe.

Zagadnienie utraty zaufania do podwładnego było przedmiotem wielu orzeczeń dotyczących zwolnienia pracownika. Podkreśla się, że utrata zaufania musi mieć oparcie w przesłankach natury obiektywnej i racjonalnej oraz nie może wynikać z samowoli bądź wyłącznie z subiektywnych uprzedzeń (por. np. wyrok SN z 25 listopada 1997 r., sygn. I PKN 385/97, OSNP 1998/18/538). Utrata zaufania ma miejsce wtedy, gdy w konkretnych okolicznościach nie można wymagać od pracodawcy, aby nadal darzył podwładnego zaufaniem, a obiektywna naganność zachowania jako podstawa utraty zaufania musi być oceniana w kontekście wszelkich okoliczności faktycznych (wyrok SN z 24 października 2013 r., sygn. II PK 24/13, OSNP 2014/9/127).

Napływ spraw do wydziału

W wyroku SN z 22 lipca 2015 r. (sygn. I PK 253/14, OSNP 2017/6/70) przyjęto, że napływ spraw do jednego z wydziałów urzędu jest wystarczającą przyczyną uzasadniającą przeniesienie urzędnika do tego wydziału. Napływ spraw, które trzeba załatwić w odpowiednim terminie, nakazuje podjęcie kroków organizacyjnych, w tym kadrowych, dla zapewnienia prawidłowego funkcjonowania urzędu, pozwalającego na wypełnienie jego zadań. W wyroku tym za uzasadnioną potrzebę urzędu, stanowiącą dostateczny powód przeniesienia, nie uznano natomiast konfliktu urzędnika z przełożonym. Sąd stwierdził także, że przeniesienie urzędnika na inne stanowisko, na którym przygotowanie zawodowe urzędnika jest niewystarczające lub na którym wystarczają niższe kwalifikacje, narusza wymóg uwzględnienia przygotowania zawodowego przenoszonego urzędnika z art. 62 ust. 1 u.s.c. Nie ma bowiem podstaw do różnicowania wymagań w zakresie przygotowania zawodowego wobec osób przenoszonych na dane stanowisko od osób zatrudnianych (z zewnątrz) na tym stanowisku.

Skutki naruszenia przepisów

Podkreśla się, że w stosunkach służbowych zmiana zajmowanego stanowiska jest dokonywana w trybie jednostronnego aktu pracodawcy, upoważnionego ustawą do dokonania tej czynności. Kwestie te są uregulowane pragmatykami pracowniczymi i w tym zakresie nie mają zastosowania przepisy kodeksu pracy (por. np. wyrok SN z 26 czerwca 2007 r., sygn. I PK 18/07, OSNP 2008/15-16/221). Podnosi się jednak także, że nie oznacza to pozbawienia urzędnika roszczeń w razie przeniesienia go na inne stanowisko z naruszeniem prawa (por. np. wyrok SN z 22 lipca 2015 r., sygn. I PK 253/14). Przykładowo w wyroku SN z 12 marca 2010 r. (sygn. II PK 276/09, LEX nr 602246) przyjęto, że urzędnik służby cywilnej, który twierdzi, że wskutek przeniesienia go na inne stanowisko w urzędzie doznał szkody, może dochodzić jej naprawienia na zasadach ogólnych, zgodnie z art. 471 kodeksu cywilnego. W takim przypadku urzędnik powinien wykazać przesłanki odpowiedzialności kontraktowej, w tym bezprawność działań pracodawcy polegających na przeniesieniu go na inne stanowisko z naruszeniem przepisów, powstanie szkody i jej rozmiar oraz związek przyczynowy między zachowaniem pracodawcy a szkodą. ?

podstawa prawna: art. 471 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (tekst jedn. DzU z 2017 r. poz. 459 ze zm.)