To lato było niezwykle gorące. Trybunał w lipcu rozprawiał się z Rosją, biorąc za okazję, że była na oczach całego świata. W sierpniu również jej nie odpuścił, kwestionując nieproporcjonalną ingerencję rosyjskich władz w wolność słowa, czy to przy okazji wyrażania w internecie niepochlebnych opinii o policjantach, czy w związku z ogólnym zakazem publikacji islamskich komentarzy. Zacznijmy jednak od sprawy na pozór z Rosją niezwiązanej, w której jednak język Puszkina i Gogola odegrał znaczącą rolę.
Czytaj także: ETPCz: kilka bardzo ciekawych wyroków przeciwko Rosji
Rosyjski tłumacz dobry na wszystko
Słoweński sąd w Kranj miał niewątpliwie trudności ze znalezieniem litewskiego tłumacza przysięgłego (żaden nie był wówczas zarejestrowany w Słowenii) dla zatrzymanego Litwina, który miał rzekomo wspólnie i w porozumieniu ze swoimi trzema innymi rodakami obrabować z bronią bank. Tłumaczenie zaś dokumentów na jego język ojczysty wymagałoby zaangażowania najbliższej Ambasady Litwy. Skoro nie było litewskiego tłumacza przysięgłego, zapewniono mu rosyjskiego. Zapomniano jednak sprawdzić, czy skarżący biegle nim się posługuje. Litewski tłumacz miał się pojawić dopiero w postępowaniu przed SN. Czyli jednak można?
Przebieg postępowania z udziałem skołowanego Litwina, który za bardzo nie rozumiał, co się do niego mówi, o co pyta, nie powstrzymał sądów przed jego skazaniem. Nawet to, że na części pytań nie udzielał odpowiedzi, na inne zaś takie, które sugerowały, że nie za bardzo je zrozumiał. W Strasburgu słoweński rząd szedł w zaparte, twierdząc, że skoro skarżący rozumiał rosyjski, to wystarczył tłumacz rosyjski. Towarzyszył mu on przy każdej czynności od chwili poinformowania o przyczynach zatrzymania, przesłuchania przez sędziego śledczego, w toku postępowania oraz w kontaktach z obrońcą. Dostawał nawet tłumaczone na rosyjski dokumenty sądowe. Nigdy jednak nie sprawdzono, czy skarżący rosyjski rozumie w sposób umożliwiający jego obronę.
Ówczesną znajomość rosyjskiego skarżącego próbował zweryfikować Trybunał, ale rozprawy nie były nagrywane. Z protokołów z łatwością wynikały jednak jego trudności z wyrażaniem się. Mimo niekwestionowanego rozumienia i mówienia po rosyjsku, to jednak za mało, aby ustalić, że to wystarczyło dla rzetelności postępowania. Skarżący nigdy nie został bowiem pouczony o prawie do tłumacza w ojczystym języku, do czego słoweńskie sądy zgodnie z prawem krajowym były zobowiązane. Trybunał stwierdził naruszenie prawa skarżącego do rzetelnego procesu sądowego i do tłumacza (wyrok ETPCz Vizgirda przeciw Słowenii, skarga nr 59868/08).
