Ponowny wybór sędziów TK a kontrolowanie ustaw

Wynik tego sporu może istotnie zmienić układ sił na szczytach władzy, zwycięstwo nowego Sejmu, czyli przeforsowanie nowych sędziów, utemperowałoby ekspansywność Trybunału.

A takie stawiano mu nieraz zarzuty, że może kontrolować ustawy, a sam nie podlega kontroli.

Piątka anulowanych

W środę wieczorem Sejm, głosami PiS i klubu Kukiz'15, uchwalił uchwały „pozbawiające mocy prawnej" sędziów wybranych 8 października, od których prezydent nie odebrał ślubowania. To rzeczywiście niespotykana uchwała i pewnie większość prawników uważa, że niezgodna z prawem. Nie ma jednak wyraźnego przepisu uniemożliwiającego jej podjęcie, przeciwnie – są głosy prawników, że te uchwały niczego nowego nie wniosą do sporu.

Nie ma też organu, który mógłby wiążąco dla innych władz stwierdzić nielegalność tych uchwał. Kompetencji takich nie ma Trybunał, gdyż bada on tylko akty normatywne, w szczególności ustawy.

Zdarzyły się jednak w historii Trybunału przypadki przekroczenia tej granicy. Najgłośniejszy dotyczył uchwały lustracyjnej Sejmu z 28 maja 1992 r., nakazującej ministrowi spraw wewnętrznych (Antoniemu Macierewiczowi) ujawnienie nazwisk tajnych współpracowników UB i SB z lat PRL na najwyższych szczeblach władzy, w tym zasiadających w Sejmie.

TK uznał uchwałę za niekonstytucyjną. Wskazał, że stanowiła ona generalną normę, ponieważ odnosiła się do nieokreślonego z imienia i nazwiska kręgu osób.

Piątkowe uchwały dotyczą jednak pojedynczych wskazanych z nazwiska sędziów.

Szybka ścieżka

Tymczasem w czwartek szef Klubu PiS Ryszard Terlecki zapowiedział, że Sejm ma zająć się wyborem pięciu sędziów TK już na kolejnym posiedzeniu Sejmu 2–3 grudnia. A kandydatów będzie można zgłaszać do 1 grudnia. Terlecki uważa, że PiS poprawia wadliwy system.

PiS skorzystał z nowego przepisu wprowadzonego do regulaminu Sejmu, który upoważnia marszałka Sejmu do zarządzenia wyboru sędziów TK przypadku unieważnienia wadliwego wyboru (według większości sejmowej) sędziów.

Taki przypadek nie jest opisany w ustawie o Trybunale Konstytucyjnym. Dopiero nowela autorstwa PiS stanowi, że uprawnione instytucje: prezydium Sejmu lub co najmniej 50 posłów, będą miały siedem dni na zgłaszanie swoich kandydatów od wejścia w życie ustawy. Ma to nastąpić dopiero od grudnia. Widać jednak, że Sejm chce wyboru dokonać szybciej.

Co dalej?

Trybunał wyznaczył dwie sprawy w tym sporze, pierwszą 3 grudnia, drugą 9. Nie wiadomo jednak dzisiaj, czy wystarczy sędziów do zachowania kworum, gdyż PiS domaga się, żeby trzej sędziowie, w tym prezes Andrzej Rzepliński, którzy pracowali nad spornymi przepisami, wyłączyli się ze sprawy.

masz pytanie, wyślij e-mail do autora, m.domagalski@rp.pl

Wybór piątki do Trybunału

Ostry spór o nową ustawę o Trybunale Konstytucyjnym zaczął się 12 maja 2015 r., kiedy Komisja Sprawiedliwości przyjęła poprawkę posła PO Roberta Kropiwnickiego pozwalającą poprzedniemu Sejmowi wybór pięciu zamiast trzech sędziów.

- 25 czerwca – Sejm kończy prace nad ustawą

- 30 września – ustawa wchodzi w życie

- 8 października – stary Sejm wybiera piątkę sędziów

- 25 listopada – obecny Sejm pozbawił mocy prawnej wybór sędziów