Hubert A. Janiszewski: Czy „tarcze” dają radę

Pomimo wielu obietnic i zapewnień, system ochrony zdrowia – pierwsza linia w walce z COVID-19 – w dalszym ciągu jest dalece niedoposażony tak w środki zabezpieczające, jak i w odpowiednia liczbę przeprowadzanych testów. To powoduje uzasadnione wątpliwości co do rzeczywistego stanu zakażeń koronawirusem w Polsce, potęgowane przez niezrozumiały sprzeciw wobec wprowadzenia regularnych testów dla lekarzy i całego personelu medycznego, z ratownikami i laborantami włącznie. Pojawiające się ogniska zakażeń w DPS-ach i szpitalach potwierdzają brak odpowiedniego przygotowania do nadchodzącej epidemii przez administrację państwową z Ministerstwem Zdrowia na czele.

Rząd od połowy marca zamknął z dnia na dzień wiele branż i sektorów gospodarczych, co postawiło setki tysięcy małych i średnich firm przed perspektywą bankructwa, a miliony pracowników przed utratą zarobków. Dla przypomnienia skali problemu oto statystki zatrudnienia w obszarach zamkniętych decyzją rządową (dane GUS za 2018 i 2019): hotele/pensjonaty - 64,1 tys. pracowników, gastronomia - 131,6 tys., transport - 476,9 tys., kultura i rozrywka - 45,7 tys., muzea i biblioteki - 43,1 tys. Należy jeszcze doliczyć tzw. pracowników niepełnowymiarowych, których łącznie w tych sektorach jest 169,1 tys. W sumie stanowi to 930,9 tys. A jeśli dołączyć 1,3 mln zatrudnionych w usługach, to mówimy o co najmniej 2,2 mln pracowników, którzy z dnia na dzień potracili zatrudnienie i zarobki!

Ministerstwo Rozwoju chwali się, że do 24 kwietnia br. otrzymało łącznie 2 002 116 wniosków o różnego rodzaju wsparcie z tytułu „tarcz”, z czego 1,2 mln o zwolnienie ze składek ZUS za okres marzec-maj 2020, ok. 400 tys. wniosków związanych z tzw. postojowym, 350 tys. – o mikropożyczki po 5 tys. zł, 14,5 tys. – o dofinansowanie zarobków i ok. 50 tys. – o odroczenie składek ZUS.

Ministerstwo nie podaje niestety, ile pieniędzy wpłynęło na rachunki tych, którzy te wnioski składali. Z informacji medialnych wynika, że wypłacono do połowy kwietnia zaledwie 180 mln zł. To niewiele w obliczu grożącej przedsiębiorcom katastrofy.

Interesujące wyniki badania z kwietnia podaje Centrum Monitoringu Sytuacji Gospodarczej (CMSG): aż 55,2 proc. badanych firm określiło swoją sytuację jako złą, a 16,4 proc. jako bardzo złą. Ocena branży, w jakiej działają, w aż 66,6 proc. przypadków jest zła i bardzo zła. 54-57 proc. badanych ocenia, że istotnie pogorszą się ich wyniki finansowe. Spadku przychodów w maju spodziewa się już blisko 59 proc. firm, a aż 88 proc. przewiduje spadek zatrudnienia. Alarmująca jest ocena płynności: 10 proc. uznaje, że już straciło płynność, 7 proc. – że ją starci w najbliższych dwóch tygodniach, 21,1 – za miesiąc, 37 proc. – za góra trzy miesiące, a tylko 6,4 proc. – po sześciu miesiącach.

Badani oceniali też, co w propozycjach rządowych jest najbardziej pozytywne: 81 proc. wskazało zwolnienie z ZUS na trzy miesiące, 44,4 proc. dopłaty 40 proc. do pensji w razie obniżenia wymiaru czasu pracy, a 56,4 proc. przesuniecie terminu płatności zaliczek na podatek dochodowy od wynagrodzeń w marcu i kwietniu 2020. Najgorzej oceniane było skrócenie dobowego i tygodniowego wypoczynku – 6 proc., możliwość równoważnego systemu czasu pracy – 15,7 proc. oraz przesuniecie obowiązku składania nowego pliku JPK VAT dla dużych firm – 16.9 proc.

Przedsiębiorcy nie są optymistami co do terminu ponownego otwarcia gospodarki: ponad 37 proc. nie jest w stanie takiej daty podać, ponad 26 proc. uważa, że otwarcie będzie później niż w lipcu, 16 proc. – że w lipcu, a zaledwie 20 proc. – wcześniej. Łącznie przebadano w tym badaniu 500 firm.

Wyniki potwierdzają co najmniej krytyczną ocenę tzw. tarcz wsparcia gospodarki. Najgorzej jest – jak się wydaje – w hotelarstwie, gastronomii, turystyce i usługach oferowanych bezpośrednio. Przydałyby się tu nacelowane programy wsparcia, których wyraźnie brak.

Gdyby przyjąć – jak np. w Niemczech – że każdy pracownik który utracił/może utracić prace z powodu decyzji rządu, otrzyma pensję minimalną ( w Polsce 2600 zł brutto miesięcznie), to powinno się wydać w marcu (gospodarkę zamknięto w połowie miesiąca) 2,8 mld zł, a w kwietniu już ok 5,6 mld zł. W ten sposób można by zapewnić minimum egzystencji wielomilionowej rzeszy pracowników oraz utrzymanie na powierzchni setek tysięcy małych i średnich firm. Warto przypomnieć, że w Niemczech w pierwszym tygodniu funkcjonowania tamtejszego programu wsparcia 1,25 mln wnioskodawców otrzymało na swoje konta bankowe 4,1 mld euro.

Do takiego pakietu należałoby dodać proste i przejrzyste zasady przesuwania w czasie finansowania zaległości z tytułu spłat rat kredytowych oraz leasingowych, jak i system wsparcia dla właścicieli zamkniętych przez administrację państwową lokali wynajmowanych przez handel niespożywczy i usługi. Ważne jest zakreślenie horyzontu czasowego, w jakim takie wsparcie powinno działać. Zapowiedzi rządu oraz doświadczenia z walki z epidemia w innych krajach wskazują, iż ten okres może trwać do końca czerwca, pod warunkiem że spadać zacznie liczba zapadających na wirusa, co wymaga jak wspomniałem dużo bardziej intensywnego testowania.