Księża posypują dziś wiernym głowy popiołem, wypowiadając słowa: „Prochem jesteś i w proch się obrócisz" lub „Nawracajcie się i wierzcie w Ewangelię". Popiół zwyczajowo pochodzi z palm poświęconych w Niedzielę Palmową poprzedniego roku i symbolizuje nasze przemijanie. To dzień przełomu między huczną zabawą karnawału (starowłoskie carne vale, czyli „żegnaj, mięso") a okresem Wielkiego Postu, który ma nas przygotować do najważniejszego dla chrześcijan święta – Zmartwychwstania Pańskiego.

Tradycja Popielca sięga VIII wieku. To obok Wielkiego Piątku jeden z dwóch dni w roku liturgicznym, kiedy obowiązuje post ścisły – maksymalnie trzy bezmięsne posiłki w ciągu dnia, ale tylko jeden do syta.

Rozpoczynający się dziś okres Wielkiego Postu (nie należą do niego niedziele) nawiązuje do 40-dniowego pobytu Chrystusa na pustyni. To czas pokuty i modlitwy, czas dany wiernym na powrót do Ojca. W kościołach odprawiane są tzw. nabożeństwa pasyjne: w piątki – droga krzyżowa, w niedziele – gorzkie żale. Wielki Post trwa do Wielkiego Czwartku, kiedy zaczyna się Triduum Paschalne.