Jak są opodatkowane akcje pracownicze

Można bowiem spotkać się ze stanowiskiem, że otrzymanie akcji przez pracownika wymaga zapłacenia podatku dochodowego od osób fizycznych według stawek progresywnych, czyli bez możliwości zastosowania jakichkolwiek preferencji pozwalających na redukcję opodatkowania (np. ryczałtowej stawki podatku).

[srodtytul]Każde przysporzenie jest opodatkowane[/srodtytul]

W świetle przepisów ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych (dalej [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr?id=80474]ustawa o PIT[/link]) każde otrzymywane przysporzenie majątkowe powinno być obłożone podatkiem. Jeśli nie można zastosować żadnego z wyłączeń z opodatkowania, należy ustalić wartość otrzymanej korzyści i odprowadzić podatek według właściwej stawki.

Chociaż ustawa o PIT dzieli przychody według źródeł (takim źródłem jest np. stosunek pracy, działalność gospodarcza czy korzystanie z praw autorskich), otrzymanie korzyści, która nie mieści w żadnym ze źródeł wymienionych w przepisach, wcale nie zwalnia z opodatkowania. W takim bowiem wypadku korzyść majątkowa będzie tzw. przychodem z innych źródeł, podlegającym opodatkowaniu według skali podatkowej, tj. stawek 18 proc. i 32 proc.

[srodtytul]Przychód z pracy i z kapitałów pieniężnych[/srodtytul]

Jednym z najczęściej spotykanych w praktyce źródeł przychodów jest zatrudnienie na podstawie umowy o pracę. Przepisy bardzo szeroko określają zakres przychodów uznawanych za przychody ze stosunku pracy. Są nimi nie tylko wypłacane wynagrodzenia, ale także przykładowo wartość nieodpłatnych świadczeń lub świadczeń częściowo odpłatnych. Ta ostatnia kategoria ma obejmować takie sytuacje, gdy podatnik wprawdzie uiścił pewną zapłatę za otrzymane świadczenie, jednak nie pokrywa ona całej jego wartości. Przychody ze stosunku pracy są przy tym opodatkowane progresywnie stawkami 18 proc. i 32 proc.

Jednocześnie jednak przepisy ustawy o PIT jako odrębne źródło przychodów wskazują tzw. kapitały pieniężne, wśród których wymienione zostały m.in. przychody ze zbycia papierów wartościowych, a więc również akcji. Zbycie akcji jest opodatkowane na preferencyjnych zasadach.

Zgodnie z art. 30b ustawy o PIT podatek jest zawsze pobierany według stawki ryczałtowej w wysokości 19 proc., przy czym uzyskiwany przychód przed opodatkowaniem jest pomniejszany o koszty nabycia zbywanych akcji.

[srodtytul]Pracodawca pobierze zaliczkę[/srodtytul]

Zastanówmy się zatem, jak powinno wyglądać opodatkowanie otrzymania akcji w ramach programu motywacyjnego dla pracowników. Jak nietrudno zauważyć, opodatkowanie na zasadach zryczałtowanych jest znacznie bardziej korzystne niż stawki progresywne. Niestety, niemało argumentów przemawia za tym, że otrzymanie akcji na zasadach preferencyjnych przez pracownika powinno być uznane za przychód ze stosunku pracy.

Nie ma przy tym większego znaczenia, w jakiej formie przejawia się uprzywilejowane potraktowanie pracownika przy otrzymaniu akcji. Nawet jeżeli nabywa akcje jedynie ze zniżką, a nie za darmo, można mówić o opodatkowaniu świadczenia częściowo odpłatnego.

Takie też stanowisko zajmują organy podatkowe w licznych interpretacjach prawa podatkowego, stwierdzając, że w związku z otrzymaniem akcji na preferencyjnych warunkach powstaje przychód ze stosunku pracy opodatkowany progresywnie, a pracodawca jest zobowiązany jako płatnik do pobrania zaliczki na PIT.

[srodtytul]Podatek także przy sprzedaży[/srodtytul]

Dodatkowo, jeżeli w przyszłości pracownik sprzeda akcje, również będzie musiał rozliczyć podatek od tej transakcji, tym razem jednak na zasadach właściwych dla zysków ze sprzedaży akcji, tj. zgodnie z art. 30b ustawy o PIT. Pocieszające może być jedynie to, że zdaniem organów podatkowych w razie przyszłej sprzedaży akcji kwota, która została zadeklarowana jako przychód przy ich otrzymaniu, może być potraktowana jako koszty uzyskania przychodów na podstawie art. 22 ust. 1d ustawy o PIT.

W konsekwencji podatek od zbycia akcji może nie wystąpić. Stanie się tak, gdy koszty uzyskania przekroczą same przychody.

[srodtytul]Rozliczenie z przesunięciem[/srodtytul]

Przede wszystkim jednak odpowiedzi na pytanie, czy rzeczywiście korzystny dla fiskusa sposób rozliczania przychodów z tytułu otrzymania akcji pracowniczych jest jedynym dopuszczalnym, należy szukać w innych regulacjach ustawy o PIT.

Zwraca tu w szczególności uwagę art. 24 ust. 11. Zgodnie z nim dochód stanowiący nadwyżkę między wartością rynkową akcji objętych przez osoby uprawnione na podstawie uchwały walnego zgromadzenia a wydatkami poniesionymi na ich objęcie nie podlega opodatkowaniu w momencie objęcia tych akcji. Przepis ten w istocie wprowadza zatem zasadę, zgodnie z którą w momencie otrzymania akcji nie występuje opodatkowanie.

Jest ono przesunięte do momentu zbycia akcji, co jest o tyle korzystne, że oznacza również opodatkowanie dochodu według zasad właściwych dla zbycia akcji (opodatkowanie ryczałtowe).

[srodtytul]Wątpliwości interpretowane na niekorzyść[/srodtytul]

Zastosowanie art. 24 ust. 11 ustawy o PIT rodzi jednak niemało wątpliwości, które są wykorzystywane przez organy podatkowe, aby odmówić poszczególnym podatnikom zastosowania korzystnych reguł opodatkowania. Po pierwsze, zwraca uwagę, że przepis ten mówi o akcjach „obejmowanych” na podstawie uchwały walnego zgromadzenia.

Termin „obejmowanych” wskazuje, że może tu chodzić jedynie o akcje nowej emisji, a nie o akcje już istniejące. W przepisach prawa, a szczególnie w kodeksie spółek handlowych przyjęte jest używanie terminu „objęcie” właśnie w kontekście akcji nowej emisji oraz terminu „nabycie” w przypadku akcji już istniejących. Po drugie, sformułowania użyte w art. 24 ust. 11 zdaniem organów podatkowych wskazują, że przepis ten może mieć zastosowanie wyłącznie do spółek krajowych, tylko bowiem w ich wypadku może wystąpić uchwała walnego zgromadzenia, która jest instytucją polskiego prawa spółek handlowych.

[srodtytul]Bezzasadne ograniczenia[/srodtytul]

Jakkolwiek trzeba przyznać, że sformułowania art. 24 ust. 11 są dalekie od precyzji, to nie wydaje się, aby wskazane wyżej wątpliwości były zasadne. Jeżeli chodzi o różnicę między terminami „objęcie” a „nabycie” akcji, nie ma żadnych powodów, żeby przesunięcie momentu opodatkowania przewidziane przez analizowany przepis mogło mieć zastosowanie wyłącznie do akcji nowej emisji, a nie do akcji już istniejących.

Tego typu zróżnicowania nie da się racjonalnie uzasadnić i jako naruszające zasady sprawiedliwości i równości opodatkowania powinno być ono odrzucone. Z kolei uzależnienie zasad opodatkowania od tego, czy akcje przydziela spółka mająca siedzibę w Polsce, czy za granicą, jako preferujące spółki krajowe, jest wysoce wątpliwe z punktu widzenia przepisów wspólnotowych. W konsekwencji należy raczej opowiedzieć się za szeroką możliwością stosowania art. 24 ust. 11 ustawy o PIT, tak aby przewidzianym w nim sposobem opodatkowania można było objąć zdecydowaną większość, a może nawet wszystkie przypadki otrzymania akcji spółki przez osobę fizyczną na uprzywilejowanych warunkach.

[srodtytul]Sądy potwierdzają[/srodtytul]

Co istotne, ten tok rozumowania znalazł ostatnio aprobatę sądów administracyjnych. Przykładem może być [b]wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z 15 września 2009 r. (III SA/Wa 570/09)[/b], w którym sąd przyjął korzystną dla podatników interpretację art. 24 ust. 11 ustawy o PIT. Uznał, że przepis ten może mieć zastosowanie zarówno do akcji nowej emisji, jak i do akcji już istniejących.

Wskazał również, że nie ma powodów do ograniczenia stosowania tej regulacji wyłącznie do spółek polskich. Nie skupił się przy tym na niezgodności takich ograniczeń z prawodawstwem wspólnotowym, ale wskazał, że sama instytucja „uchwały walnego zgromadzenia” nie jest na tyle specyficzna dla polskiego porządku prawnego, aby mogło to stanowić jakiekolwiek miarodajne kryterium rozgraniczenia stosowania tego przepisu.

Korzystne dla podatników [b]rozstrzygnięcia warszawskiego WSA w sprawie opodatkowania otrzymania akcji pracowniczych zapadły też w wyrokach z 23 września 2009 r. (III SA/Wa 411/09) i 28 października 2009 r. (III SA/ Wa 628/09,[/b] pisemne uzasadnienie tego orzeczenia nie jest jeszcze dostępne). Jakkolwiek sąd nie skupił się w nich na interpretacji art. 24 ust. 11 ustawy o PIT, w obydwu wypadkach uznał, że opodatkowanie przychodu ze zbycia akcji otrzymanych na preferencyjnych warunkach powinno być przesunięte do momentu zbycia tych akcji.

[srodtytul]Fiskus też się zgadza[/srodtytul]

Co ciekawe, korzystne dla podatników stanowisko prezentują niekiedy same organy podatkowe. Przykładem mogą być [b]interpretacje Izby Skarbowej w Poznaniu z 4 czerwca 2009 r. (ILPB1/415-344/09-2/AG) i z 14 sierpnia 2009 r. (ILPB1/415-604/09-2/TW).[/b] Pozwala to mieć nadzieję na upowszechnienie się bardziej korzystnego dla podatników sposobu opodatkowania otrzymania akcji pracowniczych.

[ramka][b]Przychód także, gdy akcje wydaje inna spółka[/b]