Procedura cywilna częściowo po nowemu

Chodzi o przepisy [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=BA992C48C931F893CE296EC251A9CB39?id=294152]znowelizowanego 5 grudnia 2008 roku kodeksu postępowania cywilnego, które wchodzą w życie 1 lipca tego roku (DzU z 2008 r. nr 234, poz. 1571)[/link]. Nowela zmienia również podstawy zwrotu lub odrzucenia pism procesowych w sprawach gospodarczych.

[srodtytul]Zawodowi pełnomocnicy[/srodtytul]

Zawodowi pełnomocnicy (adwokat, radca prawny, rzecznik patentowy) mają obowiązek uiszczania od wnoszonych przez nich pism w sprawach cywilnych opłat sądowych w wysokości stałej lub stosunkowej na zasadzie samoobliczenia, tj. bez wezwania sądu (art. 1302; ten i dalsze przepisy bez podania ich źródła oznaczają k.p.c.).

We wskazanym przepisie został uchylony § 3, wskutek czego zawodowy pełnomocnik nie będzie już zobowiązany do opłacania bez wezwania środków odwoławczych lub środków zaskarżenia, tzn. apelacji, zażalenia, skargi kasacyjnej, skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia, sprzeciwu od wyroku zaocznego, zarzutów od nakazu zapłaty, skargi na orzeczenie referendarza sądowego. Dotyczyć to będzie także skargi na czynności komornika [b](uchwała Sądu Najwyższego z 7 grudnia 2006 r., III CZP 96/06).[/b]

Pozostanie obowiązek uiszczania bez wezwania opłat od pozostałych pism wnoszonych przez zawodowych pełnomocników, które w razie nieopłacenia podlegają zwrotowi (art. 1302 § 1). Odnosi się to przede wszystkim do pism wszczynających postępowanie w sprawie (pozew lub wniosek w postępowaniu nieprocesowym), różnego rodzaju wniosków składanych w toku lub po zakończeniu sprawy (np. o klauzulę wykonalności) lub innych pism, które podlegają opłatom. W dalszym ciągu istnieć będzie możliwość poprawienia błędu, tzn. uzupełnienia brakującej opłaty w terminie tygodniowym od dnia doręczenia zarządzenia o zwrocie pisma, ze skutkiem od daty pierwotnego jego wniesienia (art. 1302 § 2).

[srodtytul]Przedsiębiorcy[/srodtytul]

Przepis art. 1302 § 4 w pierwotnym brzmieniu nakazywał stosować reguły dotyczące opłacania pism wnoszonych przez zawodowych pełnomocników do pism składanych w sprawach gospodarczych przez przedsiębiorców także wówczas, gdy nie reprezentował ich zawodowy pełnomocnik (odmiennie uregulowano jedynie kwestię pouczeń udzielanych przedsiębiorcom – § 4 zdanie drugie).

[wyimek]Zawodowy pełnomocnik nie będzie zobowiązany do opłacania, bez wezwania, środków odwoławczych lub środków zaskarżenia[/wyimek]

Wskazany przepis Trybunał Konstytucyjny uznał za niezgodny z konstytucją – najpierw w zakresie nakładającym na przedsiębiorców obowiązek uiszczania bez wezwania opłat od zarzutów od nakazu zapłaty, a następnie w zakresie opłacania bez wezwania pozostałych środków odwoławczych lub środków zaskarżenia[b] (wyroki: z 20 grudnia 2007r., P39/06 i z 26 czerwca 2008r., SK20/07)[/b]. Od daty wejścia w życie ostatniego z tych orzeczeń (10 lipca 2008 r.) przepis utracił moc w odniesieniu do wyżej wymienionych środków prawnych.

Aktualnie przedsiębiorcy zobowiązani są więc do opłacania bez wezwania jedynie takich pism, które w razie niewykonania tego obowiązku podlegają zwrotowi (pozwy, wnioski itp.; art. 130 1 § 1 w związku z § 4 zdanie pierwsze).

Analizowana nowela uchyla art. 130 2 § 4. Spowoduje to, że w postępowaniu w sprawach gospodarczych przedsiębiorcy będą wzywani przez sąd do uiszczenia opłat sądowych na zasadach ogólnych (art. 130 § 1 lub inne dotyczące poszczególnych środków prawnych).

[srodtytul]Wieczystoksięgowe, rejestrowe i upadłościowe[/srodtytul]

Unormowaniem szczególnym, podobnym do aktualnej regulacji obowiązującej przedsiębiorców w postępowaniu w sprawach gospodarczych, jest art. 5111 dotyczący postępowań wieczystoksięgowych i rejestrowych. Przepis ten nie ulega zmianie. Oznacza to, że w tych postępowaniach nadal wymagane będzie uiszczanie bez wezwania opłat stałych od składanych wniosków, niezależnie od tego, czy wnioskodawca będzie reprezentowany przez zawodowego pełnomocnika. Istnieć też będzie możliwość uzupełnienia opłaty w terminie tygodniowym od daty doręczenia zarządzenia o zwrocie pisma nienależycie opłaconego, ze skutkiem od daty pierwotnego jego wniesienia (art. 511 1 § 2).

Nie zmienia się art. 19 ust. 2 i 3[link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=1284459711DAB81103FF65C0EF7ABDD1?id=238358] ustawy z 20 sierpnia 1997 r. o Krajowym Rejestrze Sądowym [/link]oraz art. 39 ust. 3 [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=5DE73F994449A80EDCA2C9721EECCEF7?id=309917]ustawy z 6 grudnia 1996 r. o zastawie rejestrowym i rejestrze zastawów[/link], które w zakresie swego zastosowania również nakazują zwrot nieopłaconych wniosków bez uprzedniego wezwania.

Pozostaje też w mocy art. 28 [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=BE04A9E892CB6B825F63C4592C233288?id=169085]prawa upadłościowego i naprawczego[/link], który przewiduje zwrot wniosku o ogłoszenie upadłości, jeśli przy wniesieniu nie został on należycie opłacony. Zwrot dotyczyć może tylko wniosku składanego przez dłużnika lub jego reprezentanta albo wierzyciela, który ma status przedsiębiorcy lub reprezentowany jest przez zawodowego pełnomocnika (§ 2).

Wskutek uchylenia art. 1302 § 3, obowiązującego we wszystkich sprawach cywilnych, sąd będzie wzywał o opłatę należną od środka odwoławczego lub środka zaskarżenia składanego przez zawodowego pełnomocnika w wyżej wymienionych kategoriach spraw.

[srodtytul]Zwrot i odrzucenie pisma[/srodtytul]

Istota uregulowania z art. 4798a sprowadza się do zwolnienia sądu z obowiązku wzywania do usunięcia braków formalnych pism składanych przez strony (nie tylko przedsiębiorców) w postępowaniu odrębnym w sprawach gospodarczych i stosowania, gdy pismo dotknięte jest takim brakiem, rygoru zwrotu lub odrzucenia pisma.

Jeśli strona nie jest reprezentowana przez zawodowego pełnomocnika lub Prokuratorię Skarbu Państwa (PSP), regule tej podlega tylko takie pismo, które wszczyna postępowanie w sprawie (pozew, niektóre wnioski). W razie gdy nie może ono otrzymać prawidłowego biegu wskutek niezachowania warunków formalnych, podlega zwrotowi, z możliwością ponownego wniesienia (po poprawkach) w terminie tygodniowym od dnia doręczenia zarządzenia o zwrocie, ze skutkiem od daty pierwotnego wniesienia (§§ 1, 2, 3).

Natomiast gdy strona reprezentowana jest przez zawodowego pełnomocnika lub PSP, art. 4798a odnosi się do wszystkich pism składanych w postępowaniu przed sądem pierwszej instancji (w tym także wszczynających postępowanie). Pismo obarczone brakami formalnymi podlega zwrotowi, z wyjątkiem sprzeciwu od wyroku zaocznego, zarzutów i sprzeciwu od nakazu zapłaty, które podlegają odrzuceniu. Nie istnieje możliwość ponownego jego wniesienia ze skutkiem od daty pierwotnego złożenia (§§ 4,5).

Złagodzenie rygoryzmu omawianego przepisu przyniósł [b]wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 15 kwietnia 2009 r. (SK 28/08)[/b]. Trybunał uznał za niezgodny z przepisami konstytucji jego § 5 w części, w której przewiduje odrzucenie zarzutów lub sprzeciwu od nakazu zapłaty.

Teraz art. 4798a został uchylony w całości. W efekcie w postępowaniu w sprawach gospodarczych tak strony, jak i ich zawodowi pełnomocnicy oraz PSP wnoszący pisma procesowe będą z zasady wzywani do usunięcia ich ewentualnych braków formalnych według reguł ogólnych (tj. na podstawie art. 130 § 1, art. 130 1 § 11) lub innych dotyczących poszczególnych środków prawnych.