Od decyzji niekorzystnej ZUS lepiej się odwołać

Powszechnie przyjmuje się zasadę uwzględniania przez sądy skutków prawnych orzeczeń organów administracyjnych. Ma to swoje źródło w prawnym rozgraniczeniu drogi sądowej i drogi administracyjnej.

[srodtytul]Sąd jest związany...[/srodtytul]

Jeśli zatem została przez organ administracyjny, w tym ZUS, wydana decyzja dotycząca praw lub obowiązków danej osoby, to w razie jej niezaskarżenia sąd musi mieć na względzie przy rozstrzyganiu innych spraw dotyczących tej osoby wynikający z niej stan prawny.

Tak też wskazywał [b]Sąd Najwyższy w wyroku z 29 stycznia 2008 r. (I UK 173/07)[/b], podnosząc, że sąd ubezpieczeń społecznych jest związany ostateczną decyzją, od której strona nie wniosła odwołania w trybie art. 4779 k.p.c. ani nie podważyła jej skuteczności w inny prawem przewidziany sposób.

Ma to istotne znaczenie praktyczne, gdyż uniemożliwia np. osobie wyłączonej decyzją ostateczną z ubezpieczeń społecznych dochodzenia następnie świadczeń ubezpieczeniowych i podnoszenia zarzutów wobec tamtej decyzji.

[b]Zaniedbanie więc zaskarżenia decyzji ZUS mającej znaczenie niejako prejudycjalne uniemożliwia następnie kwestionowanie wynikających z niej skutków w innym postępowaniu.[/b]

[ramka][b]Przykład[/b]

Adam Z. został decyzją ZUS wyłączony z ubezpieczeń społecznych. Nie odwołał się od tej decyzji, bowiem nie rozumiał, jakie ma ona znaczenie. Po upływie trzech tygodni wystąpił do ZUS o wypłatę zasiłku chorobowego. ZUS wydał jednak decyzję odmowną, podkreślając, że ponieważ nie podlega on ubezpieczeniom społecznym, to nie ma prawa do tego zasiłku.

Adam Z. złożył wówczas odwołanie do sądu ubezpieczeń społecznych i podnosił, że ZUS niesłusznie wyłączył go z ubezpieczeń społecznych. Sąd jednak oddalił jego odwołanie, wskazując, że decyzja ZUS dotycząca wyłączenia jest prawomocna i sąd musi uwzględniać wynikające z niej skutki.[/ramka]

[srodtytul]... ale nie zawsze[/srodtytul]

Podkreślić jednak należy, że są także wyjątkowe sytuacje, gdy prawomocna decyzja ZUS nie będzie wiązać sądu. Pogląd taki jest ugruntowany już w orzecznictwie sądowym, w szczególności [b]Sąd Najwyższy w wyroku z 10 czerwca 2008 r. (I UK 376/07)[/b] zaznaczył, że związanie sądu prawomocną decyzją ZUS nie jest całkowite.

Stwierdził on bowiem, że sąd w postępowaniu cywilnym obowiązany jest uwzględniać stan prawny wynikający z osnowy ostatecznej decyzji administracyjnej, chyba że decyzja została wydana przez organ niepowołany lub w zakresie przedmiotu orzeczenia bez jakiejkolwiek podstawy w obowiązującym prawie materialnym, względnie z oczywistym naruszeniem reguł postępowania administracyjnego.

W tych przypadkach sąd nie jest związany decyzją administracyjną, ponieważ jest ona bezwzględnie nieważna (nieistniejąca prawnie) i – pomimo jej formalnego nieuchylenia – nie wywołuje skutków prawnych. Zatem decyzja ZUS nie może wywoływać skutków prawnych, pomimo jej formalnego nieuchylenia, jeśli jest dotknięta wadami godzącymi w jej istotę jako aktu administracyjnego.

[b]Do takich wad zalicza się brak organu powołanego do orzekania w określonej materii oraz niezastosowanie jakiejkolwiek procedury lub oczywiste naruszenie zasad postępowania administracyjnego.[/b] Są to jednak sytuacje wyjątkowe, które nieczęsto będą miały zastosowanie w praktyce.

[ramka][b]Przykład[/b]

Adam Z. zmarł wskutek wypadku przy pracy. Kilka tygodni po jego śmierci ZUS wszczął postępowanie dotyczące wyłączenia go z ubezpieczenia społecznego. Nie zawiadamiając nikogo, ZUS wydał decyzję, w której wyłączył wstecz Adama Z. z ubezpieczeń społecznych. Decyzja ta nie została nikomu doręczona i nikt też jej nie zaskarżył. Po dwóch miesiącach wdowa po Adamie Z. – Anna Z. – zwróciła się do ZUS o przyznanie jej wypadkowej renty rodzinnej po zmarłym mężu.

ZUS wydał jednak decyzję, w której odmówił jej tej renty z uwagi na to, że Adam Z. został wyłączony z ubezpieczeń społecznych. Anna Z. odwołała się do sądu, podnosząc, że nic jej nie wiadomo, aby jej zmarły mąż został wyłączony z ubezpieczeń społecznych.