Zmiana imiona i nazwiska - dlaczego ludzie chcą zmieniać

Z danych uzyskanych z Ministerstwa Cyfryzacji wynika, że w 2016 r. na podstawie ustawy z 2008 r. o zmianie imienia i nazwiska dokonano w Polsce około 40 tys. zmian nazwiska i około 5 tys. zmian imienia.

Powody uzasadniające taką potrzebę oceniają indywidualnie kierownicy urzędów stanu cywilnego. Od 2015 r., czyli od nowelizacji ustawy – Prawo o aktach stanu cywilnego oraz ustawy o zmianie imienia i nazwiska, wniosek można składać w wybranym USC na terenie Polski. Wnioskodawca ma prawo przybrać dowolne nazwisko, z wyjątkiem historycznych. Wniosek uwzględnia – lub nie – kierownik USC. W razie odmowy pozostaje odwołanie do wojewody i skarga do wojewódzkiego sądu administracyjnego.

Pseudonim może być nazwiskiem

Kierownik Urzędu Stanu Cywilnego w Lipuszu w województwie pomorskim nie uwzględnił wniosku Janusza Z. (dane zmienione) o zmianę imienia i nazwiska. Wnioskodawca uzasadniał, że po wyjściu z zakładu karnego chce zerwać z przestępczym środowiskiem, a nowe nazwisko ma to ułatwić. Boi się też zemsty, ponieważ składał w sądzie zeznania w sprawie dotyczącej działalności jednej z najniebezpieczniejszych grup przestępczych.

Kierownik USC i wojewoda pomorski uznali, że żądana zmiana nie spowoduje automatycznie zmiany stylu życia, natomiast obawa przed zemstą z powodu zeznań w sądzie nie mieści się w ustawowym katalogu ważnych przyczyn zmiany imienia i nazwiska. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gdańsku doszedł do wniosku, że zabrakło dogłębnej oceny powodów podanych przez Janusza Z., i uchylił obie decyzje.

Kierownik USC w Pabianicach ocenił, że wniosek Sławomira Adama P. (dane zmienione), twórcy w dziedzinie grafiki, o zmianę imienia i nazwiska na inne, używane jako pseudonim artystyczny, nie może być uwzględniony. Odmowną decyzję potwierdził wojewoda łódzki. Świadkowie i inne dowody potwierdziły wprawdzie, że Sławomir A.P. już od wielu lat posługuje się wskazanym nazwiskiem jako pseudonimem artystycznym. Nawet jednak wieloletnie używanie pseudonimu artystycznego nie legalizuje tego stanu rzeczy – podkreślił wojewoda.

Artysta zaskarżył odmowę do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Łodzi, a sąd uznał skargę za uzasadnioną i uchylił obie decyzje. Zdaniem WSA nie można pomijać, że art. 4 ust. 1 pkt 2 wspomnianej ustawy przewiduje możliwość zmiany danych osób używających nazwiska innego niż to, które zostało wpisane w akcie urodzenia, ani okoliczności, że skarżący przez wiele lat stale używa innego imienia i nazwiska zarówno w życiu zawodowym, jak i prywatnym – stwierdził WSA (sygn. III SA/Łd 703/16).

W 2016 r. zarejestrowano w USC w Łodzi 499 spraw prowadzonych na podstawie ustawy o zmianie imienia i nazwiska. Wydano 457 pozytywnych i sześć odmownych decyzji. Biuro rzecznika prasowego prezydenta Łodzi informuje, że wnioski dotyczyły zmiany nazwisk osób rozwiedzionych, będących w konflikcie z jednym z rodziców, małoletnich dzieci, gdy ojciec został pozbawiony władzy rodzicielskiej, imienia i nazwiska na używane, ośmieszającego, po zmianie płci oraz na noszone zgodnie z przepisami państwa, którego obywatelstwo się posiada.

James Bond i Isaura

Zmiany imion i nazwisk, o które zainteresowani występują do urzędów stanu cywilnego, mogą niejednokrotnie zadziwiać. Jeden z nich zażyczył sobie np. zmodyfikowania swoich personaliów na James Bond. Inny chciał przyjąć zakonne nazwisko Herold Królestwa Teokracji Teokracjusz. Jan Paweł złożył wniosek o nowe imię John, gdyż chce na stałe wyjechać za granicę. Ireneusz nie akceptował swojego imienia i chciał być Jaro. Inny wnioskodawca motywował zamiar zmiany nazwiska fascynacją hinduizmem.

Ustawodawca przyjął jako zasadę stabilizację imion i nazwisk, ale od tej zasady są wyjątki. Katalog powodów przemawiających (bądź nie) za administracyjną zmianą imienia i nazwiska jest otwarty. Może to być np. nazwisko ośmieszające, wulgarne, osoby skazanej za głośne przestępstwo czy budzące negatywne skojarzenia. Gdy brzmi jak imię, np. Zygmunt Grzegorz, jest imieniem z popularnych seriali, jak Isaura. Gdy jest nazwą zwierzęcia, zostało zaczerpnięte z medycyny, farmacji i techniki, nie licuje z godnością człowieka.

Wojciech M. Hrynicki, adiunkt w Wyższej Szkole Bezpieczeństwa Publicznego i Indywidualnego Apeiron w Krakowie, autor doktoratu i wielu prac na ten temat, mówi, że częstym motywem wniosków jest np. używanie od lat innego imienia niż to wpisane w księgach stanu cywilnego.

– Część osób wskazuje na funkcjonowanie w środowisku pod określonym pseudonimem, który chce zmienić na rzeczywiste imię i nazwisko. W ostatnich latach coraz więcej jest zmian wynikłych z migracji i konieczności dostosowywania imion i nazwisk do obecnego miejsca zamieszkania. Przybysze zza wschodniej granicy, którzy znaleźli dom w Polsce, zwracają się o spolszczenie ich imion i nazwisk, a obywatele polscy, którzy wyemigrowali za granicę, o zmianę na imiona i nazwiska zagraniczne. Ważnym powodem są względy rodzinne. W moich badaniach wskazywało na nie aż 55 proc. wnioskujących o zmianę imienia i 70 proc. występujących o zmianę nazwiska – dodaje Wojciech M. Hrynicki.