Sąd nie może pochopnie ubezwłasnowolnić

Mama czytelniczki od 2001 r. choruje na schizofrenię. Mieszka sama, ale jest pod opieką czytelniczki, która mieszka i pracuje w jej bezpośrednim sąsiedztwie. Ostatnio pojawiły się objawy demencji.

Matka w ciągu kilku dni wydaje całą emeryturę i potem jest na utrzymaniu czytelniczki. Szuka wśród sąsiadów chętnego na swoje mieszkanie, na którego wykup od gminy dostała od córki pieniądze. Czytelniczka pyta, czy w takiej sytuacji może wystąpić o ubezwłasnowolnienie matki lub uzyskanie opieki nad nią.

Choroba psychiczna stanowi jedną z przyczyn ubezwłasnowolnienia, nie oznacza to jednak, że w każdym takim przypadku sąd uzna to za potrzebne.

[srodtytul]Całkowite lub częściowe[/srodtytul]

Ubezwłasnowolnienie może być całkowite lub częściowe. Przyczyny obu są takie same: choroba psychiczna, niedorozwój umysłowy albo inny rodzaj zaburzeń psychicznych. Należą do nich przede wszystkim pijaństwo i narkomania, ale także zaburzenia spowodowane innymi chorobami (np. chorobą Alzheimera).

Wedle art. 12 [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr?id=70928]kodeksu cywilnego[/link] ubezwłasnowolnienie całkowite wchodzi w rachubę, gdy osoba dotknięta chorobą psychiczną, niedorozwojem umysłowym albo innym rodzajem zaburzeń psychicznych nie jest w stanie pokierować swym postępowaniem. Ubezwłasnowolnienie częściowe (art. 13) wchodzi w rachubę, jeśli stan takiej osoby nie uzasadnia ubezwłasnowolnienia całkowitego, ale potrzebna jest jej pomoc do prowadzenia swych spraw.

[wyimek]Opiekun ma uprawnienia do decydowania jak rodzice małoletniego [/wyimek]

Osoba ubezwłasnowolniona całkowicie nie ma zdolności do czynności prawnych, podobnie jak dziecko, które nie ukończyło 13. roku życia. Nie może zawierać żadnych umów, poza powszechnie zawieranymi w drobnych bieżących sprawach życia codziennego, takimi jak zakupy w sklepie spożywczym.

Dla takiej osoby ustanawia się opiekuna. Powinien nim być przede wszystkim małżonek, a gdy go nie ma – ojciec lub matka. Opiekun ma takie same uprawnienia do decydowania o wszystkich sprawach całkowicie ubezwłasnowolnionego jak rodzice małoletniego dziecka.

Ubezwłasnowolniony częściowo ma ograniczoną zdolność do czynności prawnych, podobnie jak młodzi ludzie, którzy ukończyli lat 13, a nie osiągnęli progu pełnoletności. Wolno mu zaciągać zobowiązania i rozporządzać swoimi prawami, np. sprzedać jakieś dobro, odrzucić spadek, tylko za zgodą przedstawiciela ustawowego (opiekuna). Osoba taka może zwłaszcza rozporządzać swym zarobkiem, chyba że sąd opiekuńczy z ważnych powodów postanowi inaczej, np. z powodu szczególnego braku rozwagi w wydawaniu pieniędzy. Dla osoby ubezwłasnowolnionej częściowo sąd ustanawia kuratora. Może ją reprezentować i zarządzać jej majątkiem, jeśli sąd wyraźnie go do tego upoważni.

[srodtytul]Wyłącznie w interesie ubezwłasnowolnionego[/srodtytul]

Trzeba zaznaczyć, że sąd decyduje o ubezwłasnowolnieniu całkowitym, a także częściowym, kierując się wyłącznie interesem osoby, która ma być poddana związanym z tym ograniczeniom. Może bowiem być tak, że albo orzeczenie nie jest w konkretnych okolicznościach, np. upośledzenia umysłowego, potrzebne, albo nawet może się negatywnie odbić na takiej osobie.

[b]Nie uzasadnia w żadnym razie ubezwłasnowolnienia sam interes bliskich takiej osoby, zwłaszcza przyszłych spadkobierców.[/b]

Przyjmuje się, że w wypadku ogólnego niedołęstwa wywołanego starością należy się raczej zastanowić nad potrzebą ustanowienia kuratora dla osoby ułomnej niż nad jej ubezwłasnowolnieniem – całkowitym czy częściowym.

[ramka][srodtytul]Zawsze z udziałem biegłych[/srodtytul]

[b]Sprawy o ubezwłasnowolnienie rozpatrywane są w I instancji przez sądy okręgowe, i to w składzie trzech sędziów zawodowych.[/b] Obowiązuje tzw. tryb nieprocesowy, niesporny. Procedura ubezwłasnowolnienia całkowitego i częściowego jest taka sama.

- Wniosek o ubezwłasnowolnienie mogą złożyć: małżonek osoby, której wniosek dotyczy, jej krewni w linii prostej (rodzice, dziadkowe, dzieci, wnuki) oraz rodzeństwo. Za złożenie wniosku w złej wierze lub lekkomyślnie grozi grzywna. Powody ubezwłasnowolnienia muszą być uprawdopodobnione. Dlatego gdy jego przyczyną ma być choroba psychiczna lub niedorozwój umysłowy, konieczne jest dołączenie świadectwa lekarskiego wystawionego przez lekarza psychiatrę lub opinii psychologa o stopniu niepełnosprawności. Jeśli ubezwłasnowolnienie ma nastąpić z powodu pijaństwa, konieczne jest zaświadczenie z poradni przeciwalkoholowej, a gdy z powodu narkomanii – zaświadczenie z poradni leczenia uzależnień.