Kontrola stawek za urzędówki adwokatów i radców z problemami

Jak wskazuje rzecznik prasowy Stowarzyszenia Sędziów Themis sędzia Grzegorz Gała, obrońcy z urzędu bardzo często argumentują, że przyznanie im stawek niższych niż obrońcom z wyboru narusza ustawę zasadniczą . Powołują się przy tym na orzeczenie TK z grudnia 2022 r.

–Praktyka w sądach idzie w różnych kierunkach, zależnie od obszaru. Niektórzy sędziowie – w tym i ja – powołują się na to orzeczenie, ale nie dlatego, że ma ono moc prawną, ale dlatego, że zwraca uwagę na problem – mówi Grzegorz Gała. –Zresztą ono jest specyficzne, bo TK nie wskazał wprost, że przepisy rozporządzenia tracą moc prawną, ani nie wyznaczył prawodawcy terminu na ich zmianę – dodaje.

Czytaj więcej

Usługi, ceny, zarobki

Prezes NRA apeluje o urealnienie stawek za urzędkówki

Prezes NRA skierował do ministra sprawiedliwości pismo z apelem o zabezpieczenie środków w budżec...

– Niektórzy sędziowie stosują się do orzeczeń wydanych przez Trybunał Konstytucyjny, jednak inni opierają się na obowiązujących przepisach – wskazuje z kolei rzecznik prasowy SO w Szczecinie sędzia Michał Tomala.

I choć dodaje, że problem wysokości stawek za pomoc z urzędu trwa od lat, to obecnie sędziowie powołują się głównie na orzeczenie SN z 13 grudnia 2023 r. (sygn. I KZP 5/23). Sąd Najwyższy odmówił w nim odpowiedzi na pytanie prawne RPO, która mogłaby ujednolicić praktykę w tej kwestii. Głównym argumentem było to, że w składzie TK wydającym wyrok ws. stawek, zasiadała osoba wybrana na miejsce już obsadzone (tzw. sędzia dubler). Jednocześnie SN wskazał, że sądy mogą same oceniać zgodność z konstytucją norm dotyczących stawek. Na to samo zwracał uwagę na łamach „Rzeczpospolitej” prezes NRA.

– Patrząc na sprawę zdroworozsądkowo, tak duża dysproporcja między wynagrodzeniem dla pełnomocnika z wyboru i z urzędu budzi wątpliwości –mówi prof. Piotr Wiliński, sędzia Izby Karnej Sądu Najwyższego. – Dlatego sąd, orzekając o przyznaniu kosztów tej pomocy, może wyjątkowo skorzystać z możliwości rozproszonej kontroli konstytucyjności i dokonać oceny zgodności tej normy z konstytucją. Będzie to jednak oczywiście dotyczyło tylko jednostkowej sprawy – dodaje.

Wskazuje też, że do 2015 r. powszechne było przekonanie, że taka aktywność sądu nie jest pożądana, bo był od tego Trybunał Konstytucyjny.

– Ale od kiedy jest on organem dysfunkcjonalnym, pozornym, powszechne staje się przekonanie, które i ja podzielam, że dla ochrony praw jednostek należy takie działania podejmować – konkluduje Piotr Wiliński.

Grzegorz Gała podkreśla jednak, że rozproszona kontrola konstytucyjności rozporządzenia jest trudniejsza.

–Bo trzeba też zbadać jego zgodność ze zwykłymi ustawami, nie tylko konstytucją. I nie tylko z ustawą, która daje ministrowi upoważnienie do wydania rozporządzenia, ale z całym porządkiem ustawowym – mówi Grzegorz Gała.

Michał Tomala zwraca zaś uwagę na inny aspekt sprawy.