Etyczny minerał w telefonie

Anna Słojewska z Brukseli

Rozmawiasz przez telefon komórkowy, słuchasz muzyki z MP3, a może surfujesz po internecie? Nawet nie wiesz, czy kupując sprzęt elektroniczny, nie sfinansowałeś przypadkiem bojówek we wschodnim Kongu, przyczyniając się pośrednio do masowych morderstw czy gwałtów.

Od wielu lat dochody ze sprzedaży czterech cennych minerałów niezbędnych w konsumenckiej elektronice, ale też w samochodach czy biżuterii, służą do finansowania konfliktów w tej części Afryki.

Chodzi o cynę, tantal, wolfram i złoto. USA już od 2010 roku zobowiązują nabywców minerałów do prześledzenia szlaku ich dostaw i upewnienia się, że nie pochodzą z miejsc konfliktów, gdzie dochody ze sprzedaży mogłyby być wykorzystywane przez bojówki i napędzać kolejne konflikty.

Socjaliści naśladują Amerykę

Podobne prawo będzie miała UE. We wtorek Komisja ds. Handlu Parlamentu Europejskiego przyjęła propozycję Komisji Europejskiej, ostateczne głosowanie na sesji plenarnej w maju. Waży się jeszcze, w jakim zakresie system będzie obowiązkowy, a w jakim dobrowolny.

Komisja Europejska zaproponowała system w całości dobrowolny, ale motywujący do korzystania z certyfikatów metodą różnych zachęt i publicznego uznania. Większość eurodeputowanych uznała, że powinien być obowiązkowy dla rafinerii i hut, ale już nie dla końcowych użytkowników tych metali.

Tymczasem lewica – socjaliści i Zieloni – proponują, żeby każdy w łańcuchu dostawczym miał obowiązek udowodnić, że minerały są „czyste", a idealnie byłoby nawet rozszerzyć listę poza te cztery metale.

– Od pięciu lat obowiązywał w UE system dobrowolny i 80 proc. firm zdecydowało się nie brać w tym udziału – zauważył David Martin, eurodeputowany socjalistyczny. Według socjalistów UE powinna mieć takie przepisy jak USA.

Byłaby to pierwsza unijna legislacja w sprawie etycznych surowców, ale nie pierwsza inicjatywa, w którą zaangażowana jest UE. Od 2003 roku istnieje bowiem proces Kimberley, którego celem było ukrócenie handlu „krwawymi" diamentami.

Inicjatywa powstała pod auspicjami ONZ i należy do niej 81 krajów w tym cała UE. Jej celem jest zapewnienie, że na światowym rynku znajdują się tylko legalne diamenty, których wydobycie i sprzedaż nie służą rebeliantom, nie prowadzą do obalenia legalnie funkcjonujących rządów. Kraje, które nie są w stanie tego zapewnić, nie są stroną procesu Kimberley — dotyczy to m.in. Demokratycznej Republiki Konga (DRK), a więc tego samego kraju, który ma teraz problem z kolejnymi czterema minerałami.

Żądanie „czystości" minerałów dostarczanych na światowe rynki wydaje się godne pochwały od strony etycznej, ale niektórzy eksperci krytykują funkcjonujące już od prawie pięciu lat ustawodawstwo amerykańskie, według którego wszystkie notowane na giełdzie spółki muszą ujawnić szczegóły dotyczące dostawców minerałów.

Firmy, takie jak Apple czy Intel, na początku 2014 roku wprowadziły inicjatywy dotyczące odpowiedzialnych zakupów w DRK oraz krajach sąsiednich.

List przeciwników

Zdaniem niektórych specjalistów skutki będą niekorzystne dla lokalnych społeczności. „Choć cenne minerały służą do finansowania walk, to nie są przyczyną konfliktów. Według ONZ tylko 8 procent konfliktów we wschodnim Kongu jest napędzanych chęcią przejęcia kontroli nad cennymi minerałami" – brzmi fragment listu otwartego podpisanego przez 70 ekspertów z całego świata.

Według nich na razie nie widać pozytywnych efektów prawa amerykańskiego, bo wiele kopalni we wschodnim Kongu to małe rodzinne inicjatywy w trudno dostępnych częściach kraju, gdzie proces certyfikacji najzwyczajniej nie dociera i jest trudny do zastosowania. Nabywcy decydują się więc na wszelki wypadek na zrezygnowanie z surowców pochodzących z tego kraju i szukają dostaw gdzie indziej.