Cofnięcie darowizny: kłótnie w rodzinie to nie rażąca niewdzięczność

Sąd Apelacyjny w Gdańsku przesądził, że nie było rażącej niewdzięczności syna. Z tego wiec powodu rodzice nie mogą odwołać darowizny. Chodziło o nakłady, jakie poczynili na zakup gruntu, a następnie budowę domu.

Czytaj także: Odwołanie darowizny - wszystko, co trzeba wiedzieć

A było tak pięknie

Przez długie lata rodzice pomagali dwójce swoich dzieci. Najpierw kupili synom działki budowlane. Później pomogli wybudować bliźniak, a następnie jednego z nich wspierali w różnych pomysłach na życie, m.in. pomogli otworzyć pizzerię. W końcu ojciec z jednym z synem zaczął prowadzić firmę przynoszącą niezłe dochody. Zajmowała się rekrutowaniem pracowników budowlanych do Austrii. Rodzinie zaczęło się coraz lepiej powodzić. Syn i rodzice postanowili kupić na kredyt samochód na firmę. Syn zajął się też wykańczaniem domu.

Z czasem jednak zaczęły pojawiać się konflikty. Pogłębiły się, kiedy firma zaczęła mieć problemy finansowe. W sezonie zimowym nie osiągała dostatecznych dochodów. Groziło jej zamknięcie. Konflikt narastał razem z coraz większymi problemami finansowymi rodziny.

Rodzice i syn zaczęli wzajemnie składać na siebie zawiadomienia o popełnieniu przestępstw lub wykroczeń, informować różne urzędy o nieprawidłowościach. Ojciec zawiadomił policję, że syn przywłaszczył samochód. Z kolei syn poinformował Państwową Inspekcję Pracy o nieprawidłowościach w firmie.

W końcu rodzice zażądali od syna zwrotu pieniędzy i złożyli oświadczenie o odwołaniu darowizny. Ich zdaniem syn jest w stosunku do nich rażąco niewdzięczny. Zniszczył firmę. Bezprawnie też dysponował pieniędzmi z rachunku bankowego firmy oraz przywłaszczył serwer z poufnymi danymi. Zmienił hasła dostępu do programu oraz do kont e-mail. Ponadto nie zwrócił służbowego samochodu oraz nie spłacał kredytu zaciągniętego na remont domu, robili to za niego rodzice. Poza tym znieważa ich i przejawia w stosunku do nich agresję fizyczną.

Rodzice żądali zawrotnej kwoty, bo przeszło miliona złotych. Były to pieniądze wydane na zakup działki oraz budowę i utrzymanie domu. Syn odmówił zwrotu pieniędzy rodzicom. Złożyli więc pozew do sądu okręgowego.

Powództwo oddalone

Sąd okręgowy przyznał, że konflikt pomiędzy stronami jest duży, mimo to zachowania syna nie nosi znamion rażącej niewdzięczności w rozumieniu art. 898 par. 1 kodeksu cywilnego. Sąd oddalił więc powództwo rodziców.

Podobnie postąpił Sąd Apelacyjny w Gdańsku, który przyznał rację sądowi pierwszej instancji.

Według sądu odwołanie darowizny z powodu rażącej niewdzięczności jest instytucją wyjątkową, która powinna być stosowana z ostrożnością.

Nakłady to także prezent

Sąd Apelacyjny przypomniał, że w tej konkretnie sprawie przedmiotem darowizny nie była rzecz, ale nakłady na rzecz, czyli nieruchomość.

Artykuł 888 § 1 k.c. mówi, że przez umowę darowizny darczyńca zobowiązuje się do bezpłatnego świadczenia na rzecz obdarowanego kosztem swego majątku. Wyzbycie ma też nastąpić „na rzecz obdarowanego", co oznacza, że bezpośrednim skutkiem świadczenia darczyńcy jest nie tylko zmniejszenie majątku darczyńcy, lecz także zwiększenie majątku obdarowanego.

W razie więc skutecznego odwołania takiej darowizny darczyńca nie może domagać się zwrotu rzeczy, ale służy mu roszczenie o zapłatę zwrotu wartości.

Zdaniem sądu w tym wypadku nie doszło jednak do odwołania darowizny.

Konflikt między stronami nie wynikał, tak jak starają się to przedstawić powodowie, wyłącznie na skutek negatywnych zachowań ich syna względem nich. W ocenie sądu drugiej instancji konflikt miał podłoże w koncepcji dalszej działalności firmy i ról, jakie w niej mieli odgrywać powodowie (szczególnie powód) i pozwany.

Sąd nie podzielił argumentacji apelujących, że syn przywłaszczył sobie środki pieniężne. Pracując w firmie, dysponował pełnomocnictwami do dysponowania środkami na rachunku bankowym (nie były one kwestionowane). Tak więc czynił to w pełni legalnie i co do zasady nie zostało wykazane, że te jego działania były kwestionowane do czasu ostatecznego zaognienia się konfliktu.

Sygn. akt: I ACa 433/18