Przyczyny cofnięcia darowizny

Odwołać darowiznę można tylko w ściśle określonych przez kodeks cywilny sytuacjach.

Niewdzięczność obdarowanego

Zgodnie z art. 898 kodeksu cywilnego darczyńca może odwołać darowiznę nawet już wykonaną, jeżeli obdarowany dopuścił się względem niego rażącej niewdzięczności, przy czym musi ona mieć miejsce po zawarciu umowy darowizny.

Przykładem takiej rażącej niewdzięczności może być ciężkie naruszenie obowiązków rodzinnych, pobicie, zniewaga, kradzież czy nawet nieudzielenie pomocy w chorobie albo uchylanie się od obowiązku alimentacyjnego.

Także rażąca niewdzięczność w stosunku do bliskich darczyńcy, np. jego dzieci, powoduje, iż darczyńca może odwołać darowiznę. Potwierdził to wyrok Sądu Najwyższego z 7 kwietnia 1998 roku (sygnatura akt II CKN 688/97). SN stwierdził, że darowizna może zostać odwołana na podstawie art. 898 § 1 k.c. także wówczas, gdy wysoce naganne zachowanie się obdarowanego skierowane jest wprawdzie bezpośrednio przeciwko osobie bliskiej darczyńcy, ale dotyka jednocześnie odczuć samego darczyńcy i to w taki sposób, że usprawiedliwia ocenę postawy obdarowanego jako rażąco niewdzięcznej.

Uwaga:

przebaczenie obdarowanemu przez darczyńcę, powoduje, że rażąca niewdzięczność nie może być wtedy podstawą do odwołania darowizny (art. 899 § 1 k.c.).

Darowizna niewykonana

Drugi wyjątek, gdy można odwołać darowiznę, dotyczy darowizny jeszcze nie wykonanej. Można ją odwołać, jeżeli po zawarciu umowy stan majątkowy darczyńcy uległ takiej zmianie, że jej wykonanie może spowodować uszczerbek:

- dla jego własnego utrzymania albo

- dla ciążących na nim ustawowych obowiązków alimentacyjnych (art. 896 k.c.).

Niedostatek darczyńcy

Niedostatek darczyńcy nie jest powodem do odwołania darowizny, która została już wykonana. W takiej sytuacji obdarowany musi natomiast zapewnić darczyńcy odpowiednie środki:

- do utrzymania albo

- żeby mógł on wypełniać ciążące na nim ustawowe obowiązki alimentacyjne (art. 897 k.c.).

Obdarowany może zwolnić się z tego obowiązku, wydając darczyńcy przedmiot darowizny albo sumę pieniężną.

Kto może to zrobić

Odwołać darowiznę może sam darczyńca oraz jego spadkobiercy. Ci drudzy mogą to uczynić w dwóch wypadkach:

- jeśli darczyńca w chwili śmierci był uprawniony do odwołanie darowizny, albo

- gdy obdarowany umyślnie spowodował śmierć darczyńcy.

Kiedy

Darczyńca może odwołać darowiznę w ciągu jednego roku od dnia, w którym dowiedział się o niewdzięczności obdarowanego.

Roczny termin mają również spadkobiercy; liczy się go od dnia, w którym dowiedzieli się o niewdzięczności obdarowanego. Termin ten jest terminem zawitym, po jego upływie nie można już odwołać darowizny.

Forma odwołania

Odwołanie darowizny następuje przez złożenie oświadczenia woli osobie obdarowanej.

Aby odwołać darowiznę najlepiej - dla celów dowodowych - złożyć pisemne oświadczenie woli oraz przesłać je do obdarowanego listem poleconym za potwierdzeniem odbioru (art. 74 k.c.).

W przypadku darowizny niewykonanej, skuteczne odwołanie darowizny powoduje, że darowizna ta upada z mocy prawa i dalsze czynności nie muszą już być podejmowane.

Natomiast w przypadku skutecznego odwołania darowizny już wykonanej, obdarowany jest zobowiązany do zwrotu przedmiotu darowizny, z zachowaniem przepisów o bezpodstawnym wzbogaceniu (art. 405 k.c.).

W sądzie

Gdy obdarowana osoba nie zechce oddać uzyskanej korzyści, darczyńca może wytoczyć postępowanie sądowe o odwołanie darowizny (art. 189 kodeksu postępowania cywilnego). Sądem właściwym do złożenia pozwu jest sąd miejsca zamieszkania darczyńcy. W zależności od wartości darowizny, która jest przedmiotem sporu, będzie to sąd rejonowy (do 75 000 zł), bądź sąd okręgowy (powyżej 75 000 zł) - zgodnie z art. 17 ust. 4 k.p.c.

Więcej w serwisie:

Prawo dla Ciebie

Spadki i darowizny