Odrzucenie spadku przez dziecko - czy można przywrócić termin?

Jak można przywrócić termin w sprawie odrzucenia spadku przez małoletnią po pradziadku, a moim dziadku. Zostałam w sądzie źle poinformowana, że okres 6 miesięcy na moje odrzucenia spadku jest także na dziecko i w efekcie o jakieś 2 tygodnie spóźniłam się z odrzuceniem spadku za dziecko. Czy można jeszcze przywrócić termin w tej sprawie?

– pyta czytelniczka

W sądzie udzielono czytelniczce prawidłowej informacji – na złożenie przed sądem lub notariuszem oświadczenia o odrzucenie spadku spadkobierca ma sześć miesięcy od dnia, w którym dowiedział się o tytule swego powołania (art. 1015 § 1 kodeksu cywilnego).

Zwykle jest to dzień, w którym spadkobierca testamentowy (powołany na podstawie testamentu, który pozostawił zmarły) poznał wolę spadkodawcy wyrażoną w testamencie, a spadkobierca ustawowy (gdy zmarły nie zostawił testamentu) dowiedział się o śmierci spadkodawcy.

Od kiedy liczyć pół roku

Termin sześciomiesięczny dotyczy zarówno dorosłych, jak i małoletnich spadkobierców. W przypadku dzieci liczony jest od dnia, w którym o tytule powołania dziecka do spadku dowiedział się jego przedstawiciel ustawowy czyli rodzic lub opiekun prawny, a nie od dnia, w którym samo dziecko świadomie powzięło taką wiadomość.

Odrzucenie spadku ma taki skutek, że osoba odrzucająca jest traktowana tak, jakby umarła przed spadkodawcą. Spadek przechodzi na jej spadkobierców – małżonka, dzieci, wnuki.

Również rodzic lub opiekun składa w ich imieniu dziecka oświadczenie o odrzuceniu spadku. I też powinien zmieścić się w terminie 6 miesięcy. Zanim jednak złoży oświadczenie, musi zapytać sąd rodzinny o zezwolenie na tę czynność. Nie może bowiem samodzielnie dokonać czynności przekraczającej zakres zwykłego zarządu (art. 101 § 3 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego). Sąd wyda zezwoli na odrzucenie spadku tylko wtedy, gdy uzna,  że nie naruszy to interesów majątkowych dziecka. Trzeba bowiem pamiętać, że dziecku trudno byłoby w przyszłości uchylić się od skutków oświadczenia złożonego przez przedstawiciela ustawowego.

Na marginesie dodajmy, że zgoda sądu potrzebna będzie także wtedy, gdy rodzic w imieniu małoletniego chciałby przyjąć spadek wprost, bez ograniczenia odpowiedzialności za długi. Tylko na przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza (z ograniczeniem odpowiedzialności za długi spadkodawcy) nie potrzeba sądowej zgody, gdyż decyzja taka nie skutkuje uszczupleniem majątku dziecka, nawet jeśli spadek obciążony jest długami - tak wynika z postanowienia Sądu Najwyższego z 25 czerwca 1996 r. (sygn. akt II CRN 214/95).

Terminu nie da się przywrócić

Czy można przywrócić termin na złożenie oświadczenia o odrzuceniu spadku w imieniu małoletniego? Niestety, przepisy tego nie przewidują. Termin na złożenie oświadczenia o odrzuceniu spadku jest terminem materialnym tzn. okresem, w którym może nastąpić ukształtowanie praw lub obowiązków. Nie podlega przywróceniu. A przywrócenie terminu przewidziane w art. 168 kodeksu postępowania cywilnego dotyczy wyłącznie terminów na dokonanie czynności procesowej, a więc gdy toczy się już postępowanie przed sądem.

Warto jednak zdawać sobie sprawę z tego,  że prawo chroni małoletnich przed skutkami niezłożenia w terminie oświadczenia o odrzuceniu spadku.  Jak bowiem wynika z art. 1015 § 2 w przypadku osoby nie mającej pełnej zdolności do czynności prawnych, brak oświadczenia jest jednoznaczny z przyjęciem spadku z dobrodziejstwem inwentarza.

Co to oznacza? Dziecko będzie odpowiadało za długi spadkodawcy swoim majątkiem, ale tylko do kwoty odpowiadającej stanowi czynnemu spadku. Stan czynny spadku to wartość należących do spadku aktywów. W uproszczeniu - to lista przedmiotów,  praw, kwot pieniężnych oraz długów, które zostawił zmarły, wraz z ich wyceną.