Zasady komercjalizacji szpitala:jak przekształcić szpital w spółkę

Obowiązująca od 1 lipca 2011 r. ustawa o działalności leczniczej (dalej: uodl) umożliwia przekształcanie szpitali w kapitałowe spółki handlowe (z o.o. lub akcyjne), czyli ich komercjalizację. Przepisy uodl przewidują szczególny tryb utworzenia takich spółek, który różni się od zwykłego trybu przewidzianego w kodeksie spółek handlowych.

Jakie przepisy

Procedurę przekształcenia regulują art. 70 – 82 uodl. Ustawa używa sformułowania „spółka kapitałowa”, co oznacza, że te same regulacje stosuje się do przekształcenia szpitala zarówno w spółkę z o.o., jak i akcyjną. Jako przepisy szczególne regulacje uodl mają pierwszeństwo przed k.s.h.

Należy zwrócić uwagę na dwie kwestie. Przepisy uodl nie regulują niektórych kwestii związanych z tworzeniem takich spółek w sposób wyczerpujący – w takim przypadku należy stosować odpowiednie przepisy k.s.h. dotyczące tworzenia spółki z o.o. lub akcyjnej, zależnie od tego, która z nich jest wykorzystywana w komercjalizacji szpitala.

Szczególny tryb powołania spółki, w oparciu o uodl, dotyczy tylko sytuacji, gdy powstaje ona w procesie komercjalizacji istniejącego szpitala. Gdy tworzona jest od podstaw spółka kapitałowa mająca prowadzić nowy szpital, należy stosować dotyczące spółki z o.o. lub akcyjnej przepisy k.s.h.

Dokument przekształcenia

Podstawowym dokumentem w procesie komercjalizacji szpitala jest akt przekształcenia zawierający akt założycielski tworzonej spółki, imiona i nazwiska członków pierwszych jej organów oraz regulamin organizacyjny skomercjalizowanego szpitala.

Akt sporządzany jest przez organ dokonujący przekształcenia (z reguły organ jednostki samorządu terytorialnego). Zastępuje on czynności określone w k.s.h. poprzedzające złożenie wniosku o wpisanie spółki do rejestru przedsiębiorców stanowiącego część Krajowego Rejestru Sądowego (KRS).

Wskaźnik zadłużenia

Jeszcze przed przystąpieniem do sporządzenia aktu przekształcenia samorząd musi ustalić wskaźnik zadłużenia szpitala i ewentualnie przejąć część tego zadłużenia, by obniżyć wskaźnik do wielkości wymaganej przez ustawę.

W sytuacji gdy w procesie komercjalizacji mają zostać połączone w jedną spółkę szpitale należące do różnych samorządów, konieczne jest zawarcie pomiędzy samorządami porozumienia. Po sporządzeniu aktu przekształcenia konieczny jest wpis spółki do KRS i do rejestru podmiotów prowadzących działalność leczniczą.

Samorząd ustala wskaźnik zadłużenia na podstawie sprawozdania finansowego za ostatni rok obrotowy. Oblicza się go jako relację sumy zobowiązań długo- i krótkoterminowych, pomniejszonych o inwestycje krótkoterminowe danego szpitala, do sumy jego przychodów.

Wysoka wartość wskaźnika wskazuje na nadmierne zadłużenie szpitala, co po jego komercjalizacji może stwarzać ryzyko upadłości powstałej spółki. Zatem gdy jego tak obliczona wartość przekracza wielkość ustaloną w ustawie na 0,5, samorząd ma obowiązek, w dniu poprzedzającym dzień przekształcenia, przejąć zobowiązania szpitala o takiej wartości, by wskaźnik dla powstałej w wyniku komercjalizacji spółki wyniósł nie więcej niż 0,5 (przynajmniej na dzień przekształcenia).

Ponieważ ustawodawca nie określa maksymalnej wielkości przejmowanych zobowiązań, dopuszczalne jest, aby samorząd przejął większą część (a nawet całość) zobowiązań szpitala. Gdy wskaźnik zadłużenia nie przekracza 0,5, samorząd może przejąć część lub nawet całość zobowiązań szpitala, lecz nie jest do tego zobowiązany. Przejęcie zobowiązań przez samorząd jest etapem przekształcenia, który może, ale nie zawsze musi wystąpić, zależnie od wysokości wskaźnika zadłużenia.

Ustawodawca nie pozwala samorządowi na swobodne decydowanie, które zobowiązania szpitala zostaną przez niego przejęte. Zgodnie z uodl w pierwszej kolejności przejęciu podlegają zobowiązania najdawniej wymagalne, obejmujące kwotę główną wraz z odsetkami.

Tylko w sytuacji, gdy istnieje więcej wierzytelności o jednakowym terminie wymagalności, a do zmniejszenia wskaźnika zadłużenia szpitala do 0,5 wystarczy przejęcie jedynie części z nich, do samorządu należy wybór, które z nich przejmie, a których nie. Postanowienia ustawy wskazują, że nie jest możliwe przejęcie jedynie odsetek lub jedynie kwoty głównej zobowiązania, choćby było to wystarczające do obniżenia wskaźnika zadłużenia szpitala do wymaganej wysokości.

Zobowiązania komercjalizowanego szpitala, które nie zostaną przejęte przez samorząd, stają się natomiast zobowiązaniami powstającej spółki kapitałowej.

Razem czy osobno

Z reguły w ramach komercjalizacji szpital przekształcany jest w jedną spółkę. Dopuszczalne jest przekształcenie w jedną spółkę kilku szpitali należących do jednego podmiotu, a w przypadku szpitali samorządowych – także należących do różnych samorządów.

Rozwiązanie takie może być korzystne w przypadku niewielkich szpitali powiatowych. Spółka utworzona z połączenia kilku jednostek może być silniejsza ekonomicznie i efektywniejsza. W przypadku tworzenia spółki z połączenia kilku jednostek konieczne jest zawarcie przez samorządy porozumienia.

Co musi zawierać porozumienie samorządów

• ustalenie firmy i adresów szpitali mających podlegać przekształceniu w spółkę,

• określenie składników mienia wnoszonego do spółki z tytułu aportu przez poszczególne samorządy,

• określenie wartości i liczby udziałów obejmowanych w zamian za aporty przez poszczególne samorządy,

• wskazanie samorządu, który będzie wykonywał zadania organu dokonującego przekształcenia,

• określenie zakresu i wysokości kosztów przekształcenia ponoszonych przez poszczególne samorządy,

• wskazanie członków organów spółki pierwszej kadencji.

Do porozumienia należy dołączyć projekt umowy spółki i projekt pierwszego regulaminu organizacyjnego spółki grupującej skomercjalizowane szpitale. Zadania organu dokonującego przekształcenia wykonuje tylko jeden z samorządów, wskazany w porozumieniu.

Gdy w ramach komercjalizacji połączeniu w jedną spółkę podlega kilka szpitali jednego podmiotu, porozumienie nie występuje. Podmiot ten wydaje samodzielnie jeden akt przekształcenia – podobnie jak w typowej sytuacji, gdy samorząd przekształca swój jedyny szpital w spółkę kapitałową.

Akt notarialny

Po obliczeniu wskaźnika zadłużenia komercjalizowanego szpitala oraz ewentualnym pokryciu części lub całości jego zobowiązań przez podmiot tworzący następuje właściwy etap jego przekształcenia w spółkę, czyli sporządzenie aktu przekształcenia.

W przypadku szpitali należących do samorządów akt taki sporządza organ wykonawczy danej jednostki samorządu terytorialnego.

Zgodnie z uodl akt przekształcenia powinien zawierać:

• akt założycielski spółki kapitałowej, która będzie prowadzić skomercjalizowany szpital,

• imiona i nazwiska członków organów spółki pierwszej kadencji,

• pierwszy regulamin organizacyjny skomercjalizowanego szpitala.

Zawarty w akcie przekształcenia akt założycielski spółki mającej prowadzić skomercjalizowany szpital pełni, zależnie od rodzaju powoływanej spółki kapitałowej, funkcje umowy spółki z o.o. albo statutu spółki akcyjnej i powinien zawierać elementy przewidziane w k.s.h.

Przepisy uodl nie określają również formy, w jakiej powinien zostać sporządzony akt założycielski czy też akt przekształcenia. Ponieważ jednak stanowiący element aktu przekształcenia akt założycielski pełni, jak już zaznaczono, funkcję umowy spółki z o.o. albo statutu spółki akcyjnej, musi być sporządzony w formie wymaganej przez k.s.h., czyli w formie aktu notarialnego pod rygorem nieważności.

Nierozstrzygnięta pozostaje natomiast kwestia, czy w tej formie musi być sporządzony cały akt przekształcenia (co podnosiłoby koszty komercjalizacji) czy tylko jego część zawierająca akt założycielski (co wydaje się lepszym rozwiązaniem, ale powinno zostać jasno sformułowane w ustawie).

Zgodnie z ustawą ramowy wzór aktu przekształcenia powinien określić minister właściwy do spraw Skarbu Państwa w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw zdrowia, w drodze rozporządzenia. Niestety, rozporządzenie takie nie zostało dotąd wydane.

Najpierw KRS

Akt przekształcenia zastępuje czynności określone w k.s.h. poprzedzające złożenie wniosku o wpisanie spółki do rejestru przedsiębiorców. Wpisanie spółki do tego rejestru, stanowiącego część KRS, jest końcowym i zarazem niezbędnym etapem tworzenia zarówno spółki z o.o., jak i spółki akcyjnej, a zarazem chwilą, w której spółki te uzyskują osobowość prawną. Złożenie wniosku i sam wpis dokonywane są zgodnie z dotyczącymi danego rodzaju spółki regulacjami k.s.h. i ustawy o KRS.

Wniosek o wpis składa zarząd tworzonej spółki niezwłocznie po sporządzeniu aktu przekształcenia. Dniem przekształcenia w spółkę nie jest dzień sporządzenia aktu przekształcenia, lecz dzień wpisania spółki do rejestru przedsiębiorców. Z dniem przekształcenia następuje z urzędu wykreślenie SPZOZ z KRS.

Jeżeli przepisy uodl nie stanowią inaczej, z dniem przekształcenia spółka kapitałowa wstępuje we wszystkie prawa i obowiązki, których podmiotem był przekształcony szpital. Jej bilansem otwarcia staje się bilans zamknięcia przekształconego w nią szpitala.

Suma jej kapitałów własnych jest równa sumie funduszu założycielskiego, funduszu zakładu, funduszu z aktualizacji wyceny i niepodzielonego wyniku finansowego za okres działalności szpitala przed przekształceniem, z uwzględnieniem korekty wartości wynikającej z przeszacowania do wartości rynkowej znajdujących się w jego posiadaniu nieruchomości, przekazywanych na własność spółki, oraz korekty nieumorzonej części wartości nieruchomości, które nie podlegają przekazaniu.

Pracownicy przekształcanego szpitala z mocy prawa stają się z dniem przekształcenia pracownikami nowej spółki. Wyjątek stanowią stosunki pracy osób zatrudnionych w nim na podstawie powołania, które z dniem komercjalizacji szpitala wygasają.

W ramach praw i obowiązków przechodzących na spółkę utworzoną w wyniku komercjalizacji przejmuje ona w szczególności prawa i obowiązki wynikające z kontraktu z NFZ. Nie jest zatem wymagane ponowne podpisywanie przez spółkę kontraktu lub renegocjowanie jego warunków.

Wpis do rejestru

Wpis tworzonej spółki kapitałowej do KRS jest finalnym etapem tworzenia spółki, niezbędnym do uzyskania przez nią osobowości prawnej. Natomiast do prowadzenia działalności leczniczej konieczne jest uzyskanie przez nią wpisu do rejestru podmiotów prowadzących działalność leczniczą. Tryb postępowania w sprawach dokonywania takich wpisów określa rozporządzenie ministra zdrowia z 29 września 2011 r.

Organem prowadzącym rejestr jest wojewoda właściwy dla siedziby albo miejsca zamieszkania podmiotu wykonującego działalność leczniczą. Wpis do rejestru dokonywany jest na wniosek, składany przez jej zarząd, po złożeniu wniosku o wpisanie spółki do KRS.

Do wniosku o wpis do rejestru podmiotów prowadzących działalność leczniczą zarząd dołącza dokumenty potwierdzające spełnienie warunków wykonywania działalności leczniczej. Podlega on opłacie w wysokości 10 proc. przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw bez wypłaty nagród z zysku za ubiegły rok, stanowiącej dochód budżetu państwa.

Komentuje Piotr Horosz, doktor nauk prawnych

Może się wydawać, że proces przekształcenia szpitala w spółkę kapitałową na podstawie przepisów ustawy o działalności leczniczej jest w miarę jasny i prosty. Warto pamiętać, że w praktyce zajmie kilka, a nawet kilkanaście miesięcy.

Wiadomo, że wnioski o dotację celową na spłatę przejętych przez samorząd zobowiązań szpitala rozpatrywane będą według kolejności ich wpływu, a przeznaczone na to środki są ograniczone, tak więc samorządy powinny zdecydować o rozpoczęciu przekształcenia jak najszybciej – a najlepiej już teraz.

Samorządy muszą pamiętać, że na złożenie wniosków o dotację celową z budżetu na spłatę przejętych w toku komercjalizacji zobowiązań szpitala mają czas do 31 grudnia 2013 r. Do tego czasu proces komercjalizacji musi być zakończony, a powstała spółka wpisana do KRS.

Nawet gdy wysokość wskaźnika zadłużenia nie przekracza 0,5, to celowe jest dobrowolne przejęcie przez samorząd przynajmniej części (a najlepiej 100 proc.) zobowiązań szpitala, aby spółka nie borykała się od początku z ciężarem starych długów, zwłaszcza że samorząd również w takim przypadku ma szansę na uzyskanie dotacji budżetowej na spłatę przejętych zobowiązań.

Czytaj także w serwisie:

Samorząd

Zadania

Zdrowie

Firmy Spółki Zadania Samorządu

Jakie przepisy

Pozostało 97% artykułu