Powiaty a dochody własne z podatków

Powiaty mają już 15 lat. Z tej okazji w Sejmie odbyła sie wczoraj konferencja podsumowująca funkcjonowanie tego szczebla samorządu terytorialnego. Samorządowcy, naukowcy i politycy debatowali także nad przyszłością drugiego szczebla samorządu terytorialnego, nad zagrożeniami i możliwymi rozwiązaniami narastających problemów.

Po pierwsze – finanse

– Powiatom od samego początku przyszło działać w niezwykle trudnych warunkach – mówił Marek Tramś, prezes zarządu Związku Powiatów Polskich (ZPP).

Wyjaśnił, że już na etapie ich tworzenia popełniono błąd, polegający na niedoszacowaniu ich dochodów. Skutkiem jest to, że drugi szczebel samorządu terytorialnego, chociaż obciążony rozlicznymi i kosztownymi w realizacji zadaniami (ochrona zdrowia, oświata ponadgimnazjalna, pomoc społeczna, walka z bezrobociem), jest w zasadzie pozbawiony całkowicie dochodów własnych.

– Powiaty od samego początku nie mają władztwa podatkowego – podkreślił samorządowiec.

Poza udziałem w podatkach PIT oraz CIT powiaty nie mają w zasadzie żadnych innych dochodów podatkowych. Mizernie wygląda także udział dochodów własnych tych jednostek w ich dochodach ogółem. Po odliczeniu wpływów z PIT i CIT spada on do zaledwie 15 proc.

128 mld zł wydały powiaty do 2011 r. na projekty majątkowe. Najwięcej na inwestycje drogowe – 57 mld zł

– Powiaty siedzą na znaczonych pieniądzach – oceniał prof. Jerzy Regulski, prezes Fundacji Rozwoju Demokracji Lokalnej. – Dlatego kwestią strategiczną dla przyszłości powiatów jest opracowanie i wprowadzenie nowych rozwiązań kształtujących ich dochody na poziomie adekwatnym do zakresu realizowanych zadań – wskazał.

– Kształtując nowy model dochodów powiatowych, należy wyposażyć je m.in. w realne dochody własne, co będzie wypełnieniem konstytucyjnego wymogu niezrealizowanego obecnie w najmniejszym nawet stopniu – dodawał Marek Tramś.

Pracodawca i inwestor

– W ślad za finansami powinna iść standaryzacja wykonywanych przez powiaty zadań, a także wyposażenie powiatów w kompetencje prorozwojowe – podkreślał prof. Jerzy Buzek, poseł do Parlamentu Europejskiego.

Zwracał uwagę, że to samorząd powiatowy powinien dbać i aktywnie działać na rzecz rozwoju lokalnej przedsiębiorczości.

– Samorząd terytorialny jest największym w Polsce pracodawcą i inwestorem – wtórował mu Piotr Zgorzelski, przewodniczący sejmowej Komisji Samorządu Terytorialnego i Polityki Regionalnej. – Dlatego tak ważne jest powstrzymanie najpoważniejszej trawiącej go choroby, jaką jest postępująca centralizacja – uważa poseł.

Samorząd coraz częściej wykonuje jedynie zadania zlecone przez rząd. Powiaty są również pozbawiane wielu instytucji, które decydują o ich pozycji (likwidacja komend policji, sądów rejonowych czy prokuratur).

380 jest obecnie powiatów, w tym 314 ziemskich i 66 miast na prawach powiatu

– Jesteśmy świadkami postępującej recentralizacji państwa – zauważył Jerzy Stępień, były prezes Trybunału Konstytucyjnego.

– To rezultat nieustannej walki Polski scentralizowanej (resortowej) z Polską zdecentralizowaną (samorządową) – tłumaczył prof. Jerzy Regulski. – Okazuje się, że postawione 15 lat temu pytanie, jaką Polskę wybrać, pozostaje cały czas aktualne – podsumował prof. Regulski.

Zmiany nieuniknione

O ile wszyscy są zgodni, że o likwidacji szczebla powiatów nie może być mowy, o tyle otwarta pozostaje kwestia ich liczby. Spadek liczby ludności w Polsce zmiany w podziale terytorialnym Polski wcześniej czy później wymusi.

– To nieuniknione – mówi Marek Wójcik z ZPP. – W 2035 r. będziemy mieli w Polsce blisko 100 powiatów z ludnością poniżej 50 tys. mieszkańców oraz 800 gmin liczących mniej niż 5 tys. mieszkańców – dodaje.