Nie traktujmy ?wyborców jak? głupków - wywiad z prof. Jerzym Stępniem

Rzeczpospolita: 15 maja Sejm uchwalił nowelizację kodeksu wyborczego, której projekt został opracowany przez Kancelarię Prezydenta RP. Jak czytamy w uzasadnieniu, jej celem jest doskonalenie procedury wyborczej, usprawnienie technicznej strony głosowania oraz wzmocnienie przejrzystości ustalania wyników wyborów. A jednym ze środków, które temu celowi mają służyć, są zawiadomienia o wyborach dostarczane wyborcom przez wójta.

Jerzy Stępień: Działania informacyjne, które gmina zrealizuje jako zadanie zlecone...

...tak, o ten przepis chodzi...

...w formie druku bezadresowego umieszczonego w oddawczych skrzynkach pocztowych z informacją o sposobie głosowania oraz warunkach ważności głosu ?w danych wyborach.

Zgadza się.

Ten przepis jest po prostu zbędny. ?W każdym lokalu wyborczym jest przecież informacja o tym, jak głosować i jak oddać głos ważny. Na kartce do głosowania również jest taka instrukcja. Tak że nie sądzę, aby ten przepis był sensowny. Będą to dodatkowe koszty, a później się okaże, że chociaż jest to zadanie zlecone, to i tak gminy nie dostaną pełnej refundacji za wykonane czynności ?i będą musiały jeszcze do tego dokładać ?z własnych budżetów. Przepis, w mojej ocenie, jest zatem kompletnie zbędny.

Ale wiadomo, dlaczego się w prezydenckim projekcie znalazł. To efekt olbrzymiej liczby nieważnie oddanych głosów w ostatnich wyborach samorządowych. Przypomnę, ?że w wyborach do rad sejmików w niektórych województwach było ich aż 40 proc. Ustawodawca postanowił się przed powtórzeniem takiej sytuacji zabezpieczyć.

Że niby ludzie nie wiedzą, jak głosować? ?A skąd wiemy, że nie wiedzieli? Może tak właśnie chcieli głosować. Nie uważajmy wyborców za głupków, których trzeba za rękę prowadzić. Bez przesady.

Kolejna sprawa to likwidacja tych lokali wyborczych, gdzie liczba wyborców jest niższa niż 15 osób.

Ta zmiana bardzo mnie niepokoi.

Dlaczego?

Uważam, że nawet jeżeli trzy osoby chcą głosować, to obowiązkiem państwa jest im to umożliwić. Przecież to jest zasada równości obywateli wobec prawa! Owszem, można powiedzieć, że ci mogą głosować korespondencyjnie. Ale przecież to nie jest takie proste, zwłaszcza dla mieszkających daleko, za granicą. To do kogo pisać w tej sprawie? I jeszcze to, że głosy będą liczone ?w Warszawie. A przecież taki wyborca może chcieć oddać głos w miejscu stałego zamieszkania. Nie podoba mi się, że taki przepis w nowelizacji się znalazł. Tworzenie obwodu do głosowania tylko dla więcej niż ?15 wyborców to zdecydowanie złe rozwiązanie.

A przezroczyste urny wyborcze?

Na pewno nie przeszkadzają, ale słyszałem, że wymiana wszystkich urn na przezroczyste ma kosztować aż 25 mln zł!

W uzasadnieniu do projektu tej nowelizacji mówi się nawet o 28 mln zł.

No, jesteśmy bogatym państwem. Może należałoby przynajmniej wymianę tych urn rozłożyć jakoś w czasie.

Demokracja tania nie jest.

Samo ich wprowadzenie w organizacji wyborów na pewno nie przeszkodzi. Ale też – moim zdaniem – w niczym nie pomoże. ?Bo myślę, że jeżeli wybory się fałszuje, to nie dlatego, że urna jest nieprzezroczysta.

Zresztą nawet jeśli się do takiej przezroczystej urny parę kartek dorzuci, ?to wiadomo, które głosy są sfałszowane?

Nie wiadomo.

Na pewno będą ładniej wyglądały. Przezroczyste, plastikowe, takie bardziej modern. Ale czy są konieczne? Mam wątpliwości.

Z pewnością te 28 mln zł można by wydać rozsądniej.

Ja bym się raczej starał iść w kierunku zrobienia tzw. kiosków wyborczych. Upowszechniania głosowania elektronicznego. W tylu krajach to już zostało wprowadzone. Dlaczego nie można tego zrobić u nas? Czy Polski na to nie stać? Starałbym się wydawać pieniądze raczej na tego typu projekty, na prawdziwą modernizację całego tego procesu wyborczego.

Te przezroczyste urny, te zawiadomienia to tylko takie łatanie dziur, a w zasadzie naszywanie łat, bo na dobrą sprawę nie wiadomo, czy tam faktycznie są jakieś dziury. Niezbyt mi się to wszystko podoba.

Przezroczyste urny są jeszcze krytykowane ?z jednego powodu. Mają mianowicie naruszać zasadę tajności głosowania.

Faktycznie, była na ten temat dość burzliwa dyskusja w Sejmie. Ale co? Mamy wprowadzić obowiązek wrzucania głosów ?w kopertach? To przecież znowu byłyby dodatkowe koszty.

Te i tak będą, bo wyborca będzie mógł sobie zażyczyć takiej koperty.

A czy nie wystarczy złożyć kartki na pół? Albo wrzucić jej tak, aby nikt nie widział, ?na kogo oddaliśmy głos? To przecież nie jest żaden problem, a jak głosy znajdują się już ?w urnie, to i tak nie wiadomo, kto jak głosował.

A poza tym jest jeszcze jedna kwestia. Tajność głosowania jest przywilejem wyborcy, a nie jego obowiązkiem. Żaden przepis nie każe wyborcy korzystać z kabiny wyborczej. Nie mam też obowiązku ukrywać tego, jak głosuję.

Nowelizacja nie zrezygnowała ostatecznie ?z kart do głosowania w formie broszur.

To są kwestie techniczne. Nie zawsze da się wszystkie listy wyborcze zmieścić na jednej kartce, bo po prostu byłaby ?ona zbyt duża. O pozostawieniu broszur zadecydowało także to, ?że format karty większy niż A4 uniemożliwiłby głosowanie za pomocą nakładek w alfabecie Braille'a.

Kodeks wprowadza także uprawnienie ?dla mężów zaufania. ?Będą bowiem mogli nagrywać ?prace komisji obwodowej. ?Oczywiście nie w trakcie głosowania, ale przed jego rozpoczęciem, no i oczywiście po, w trakcie liczenia głosów.