Można to zapisać w formie wzoru:
Wb = D – ND – Wm
Jest on wynikiem następujących przekształceń:
skoro
W = Wb + Wm oraz ND = D – W,
to Wb = W – Wm i W = D – ND,
z czego z kolei wynika wzór:
Wb = D – ND – Wm.
W wyniku podstawienia otrzymujemy wskaźnik względnej wartości strumienia spłaty długu liczonego dla trzech kolejnych lat jako wyrażenie algebraiczne:
(D – Dm + Sm – D + ND + Wm) / D
które po uporządkowaniu przyjmuje postać:
(Wm – Dm + Sm + ND) / D
Pierwszy składnik oznacza relację różnicy między wydatkami majątkowymi i dochodami majątkowymi powiększonymi o dochody ze sprzedaży mienia odniesioną do dochodów ogółem.
Wykorzystując postanowienia art. 235 ust. 3 ustawy o finansach publicznych, w których myśl dochody ze sprzedaży mienia są częścią dochodów majątkowych, oraz to, że udział dochodów z przekształcenia prawa wieczystego użytkowania gruntu w prawo własności jest minimalny (nieistotny), można przyjąć, że różnica dochodów majątkowych (Dm) i dochodów ze sprzedaży majątku (Sm) jest równa dochodom z dotacji na inwestycje i środki na inwestycje (Dd).
Ustalamy w ten sposób ostateczną postać wyrażenia algebraicznego występującego w formule dopuszczalnego zadłużenia w art. 243 ustawy, który oznacza względną wartość strumienia maksymalnej wartości spłat zadłużenia liczony dla trzech ostatnich lat jako:
(Db+Sm–Wb = Wm–Dd+ND) / D
Wyrażenie Wm–Dd oznacza wydatki majątkowe sfinansowane ze środków własnych jednostki samorządu terytorialnego, czyli wydatki majątkowe niesfinansowane z otrzymanych dotacji i otrzymanych środków na inwestycje.
[srodtytul]Tylko dla bogatych[/srodtytul]
Wobec powyższego wielkość dopuszczalnego strumienia spłaty zadłużenia zależy od dwóch wskaźników: wydatków majątkowych sfinansowanych ze środków własnych oraz nadwyżki lub niedoboru budżetu odniesionych do wartości dochodów budżetowych ogółem.
Im większe wydatki majątkowe sfinansowane ze środków własnych, tym większe dopuszczalne wartości strumienia spłat zadłużenia. Drugim czynnikiem kształtującym wartość dopuszczalnego strumienia spłat zadłużenia jest wynik wykonania budżetu.
Nadwyżka budżetu zwiększa granice dopuszczalnego zadłużenia, natomiast deficyt budżetowy te możliwości ogranicza. Aby jednostka miała możliwości zadłużania się, względna wartość wydatków inwestycyjnych sfinansowanych ze środków własnych musi być istotnie większa w wartościach bezwzględnych niż wartość deficytu budżetowego w trzech ostatnich latach.
Wynika z tego, że jednostki samorządu terytorialnego nieponoszące wydatków majątkowych ze środków własnych lub posiadające duży deficyt budżetowy nie mają praktycznie możliwości spełnić warunków określonych w art. 243 ustawy o finansach publicznych, a właśnie takie jednostki mają największe potrzeby kredytowe.
Ograniczenia wprowadzone w art. 243 ustawy o finansach publicznych nie dotyczą co prawda zobowiązań związanych z realizacją programów pomocowych (np. współfinansowanych z UE), ale z wyłączeniem oprocentowania tych zobowiązań.
Środki własne na finansowanie wydatków majątkowych mogą pochodzić z nadwyżki dochodów bieżących nad wydatkami bieżącymi oraz nadwyżki budżetowej z lat poprzednich. Innym źródłem środków własnych na finansowanie wydatków majątkowych mogą być kredyty i pożyczki, ale w tym przypadku występuje zmniejszenie nadwyżki lub niedoboru budżetu o kwotę zaciągniętego oraz wydatkowanego kredytu i pożyczki.
W świetle powyższej analizy możliwości zadłużania będą więc miały jednostki samorządu terytorialnego oszczędnie ponoszące wydatki bieżące, przeznaczające środki własne na wydatki na inwestycje i zakupy inwestycyjne lub generujące nadwyżki budżetu. Jednak jednostki osiągające nadwyżki budżetu w kolejnych latach mają najmniejsze potrzeby pożyczkowe.
[ramka][b]Przykład[/b]
Przedstawioną powyżej analizę zilustruje najlepiej przykład liczbowy, stworzony na podstawie wyników gospodarki finansowej jednej z gmin w trzech ostatnich latach.
Jak wynika z tabeli, wartość wskaźnika strumienia maksymalnych spłat zadłużenia wynosi 1/3 (0,095 – 0,065) = 0,010. Co przy dochodach budżetu w wysokości 1000 mln zł daje wartość dopuszczalnego maksymalnego strumienia spłat rat i oprocentowania 10 mln zł.
W niektórych jednostkach samorządu terytorialnego wartość wskaźnika może przyjąć nawet wartość ujemną.
Ponadto trzeba zwrócić uwagę, że w nowej formule wyznaczania granic dopuszczalnego zadłużenia poziom dochodów budżetowych nie ma wpływu na wartość wskaźnika, co było czynnikiem rozstrzygającym w poprzedniej formule.[/ramka]
[srodtytul]Są także inne problemy[/srodtytul]
Ustawa z 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych wprowadza także inne ograniczenia w planowaniu i prowadzeniu gospodarki finansowej, mające przeciwdziałać zadłużaniu się jednostek samorządu terytorialnego.
Zgodnie z art. 242 ustawy wydatki bieżące planowane i wykonane powinny być mniejsze od dochodów bieżących powiększonych o ewentualną nadwyżkę budżetową i wolne środki budżetu z lat ubiegłych.
Jednostki samorządu terytorialnego znajdujące się w trudnej sytuacji finansowej i niemające zdolności do zaciągania kredytów i pożyczek przy zachowaniu granic dopuszczalnego zadłużenia, obliczonych według reguły z art. 243 ustawy, powinny wdrożyć postępowanie naprawcze, co pozwoli zaciągać pożyczki z budżetu państwa na realizację tego postępowania, ale przy spełnieniu restrykcyjnych warunków określonych w art. 224 ustawy.
W dalszym ciągu nie uregulowano spraw zadłużenia z tytułu opłat leasingu finansowego i odraczania terminu płatności zobowiązań jako formy kredytu kupieckiego.
Te dwie metody zwiększania długu dalej stwarzają możliwości zadłużania się poza kontrolą procedur ostrożnościowych przedstawionych w ustawie, także tych wynikających z art. 242.
[i]Autor jest biegłym rewidentem[/i]
