Jak przejąć mieszkanie po zmarłym lokatorze

Z chwilą śmierci najemcy jego rodzina nie traci automatycznie dachu nad głową. Może się ubiegać o lokal komunalny po krewnym. Ma dwie możliwości: wstąpić w stosunek najmu albo zawrzeć nową umowę najmu.

Wstąpić w stosunek najmu można na podstawie art. 691 kodeksu cywilnego. Prawo do tego mają: wdowa lub wdowiec (niebędący współnajemcami), dzieci i ich współmałżonkowie, konkubent (konkubina) oraz inne osoby, wobec których najemca ma obowiązek świadczeń alimentacyjnych. Do tych ostatnich zalicza się m.in. wnuki.

Przez długie lata wnukowie mogli bez przeszkód wstępować w stosunek najmu. Ograniczenie pojawiło się kilka lat temu i od razu wywołało kontrowersje. Ostatecznie spór rozstrzygnął Trybunał Konstytucyjny 1 lipca 2003 r. (sygn. P31/02). Stwierdził, że ograniczenia w przejmowaniu po zmarłych krewnych praw najemcy lokalu mieszkalnego są zgodne z konstytucją.

– Oznacza to, że w stosunek najmu mogą wstąpić tylko ci, których dziadkowie utrzymywali przed swoją śmiercią – wyjaśnił Tomasz Tatomir, radca prawny z kancelarii Chałas i Wspólnicy. Inni wnukowie mogą się jedynie zwrócić do gminy o zawarcie nowej umowy najmu.

Wszystkie osoby, które chcą wstąpić w stosunek najmu, muszą spełniać jeszcze jeden warunek. Powinny stale mieszkać z najemcą do chwili jego śmierci. Przepisy nie precyzują, co należy rozumieć pod tym pojęciem. Pokutuje jednak pogląd, że wystarczającym dowodem jest zameldowanie.

– Wiele osób melduje się więc np. u rodziców lub dziadków, ale z nimi nie mieszka. Potem dziwią się, że gmina nie chce uznać meldunku za wystarczający dowód na to, że zamieszkiwali ze zmarłym najemcą – mówi Jacek Łapiński, dyrektor Gdańskiego Zarządu Nieruchomości Komunalnych. – Tymczasem sam fakt zameldowania nie przesądza, że taka osoba na stałe mieszkała z najemcą. Jest dowodem, ale nie może być jedynym. Jest wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 27 maja 2002 r. (sygn. K20/01) rozstrzygający, że zameldowanie jest czynnością administracyjną, potwierdzającą jedynie stan faktyczny, ale go nie kreującą – twierdzi Łapiński.

Przede wszystkim liczy się to, że mieszkanie jest centrum życiowym dla starającego się o nie, ma on tam swoje rzeczy, przebywa, nocuje itd. Dowodami na to są zaś głównie oświadczenia sąsiadów. Gmina je sprawdza, robiąc wywiad środowiskowy, a jeżeli istnieją rozbieżności, odrzuca wniosek.

W razie sporu można iść do sądu. Ten, rozpatrując sprawę, bada, czy dana osoba znajduje się na wymienionej liście uprawnionych oraz czy faktycznie mieszkała ze zmarłym najemcą, czyli nocowała, miała tam swoje osobiste rzeczy itd.

Wstąpienie w stosunek najmu ma swoje zalety. Kontynuuje się wówczas starą umowę najmu. Ma ono też formę roszczenia, co jest istotne w razie sporu. Jeżeli gmina robi trudności i nie chce przyjąć danej osoby do grona najemców, zainteresowany zawsze może wystąpić do sądu.

Jeżeli natomiast dana osoba nie ma szans, żeby skorzystać z tej formy, może złożyć wniosek o zawarcie nowej umowy najmu. Wtedy jednak od dobrej woli gminy zależy, czy zechce ją zawrzeć właśnie z tym kandydatem. Podpisuje się wówczas nową umowę, nierzadko o innej treści, np. z wyższym czynszem.

- podanie o wstąpienie w stosunek najmu