Potrącenie to metoda regulowania należności pieniężnych

Gospodarka finansowa jednostki samorządu terytorialnego i jej jednostek organizacyjnych obejmuje powstawanie i realizację należności i zobowiązań zarówno z tytułu dochodów publicznoprawnych, jak również umów cywilnoprawnych, których stroną jest jednostka samorządu terytorialnego lub jej jednostka organizacyjna.

W niektórych przypadkach powstają [b]wzajemne należności i zobowiązania jednostki samorządu terytorialnego i jej jednostek organizacyjnych z innym podmiotem zewnętrznym, tzn. jednostka samorządu terytorialnego może być jednocześnie w stosunku do podmiotu zewnętrznego zarówno wierzycielem, jak i zobowiązanym[/b].

Rozliczenia wzajemne dotyczyć mogą różnych tytułów prawnych zarówno dochodów publicznoprawnych, jak również stosunków cywilnoprawnych.

[srodtytul]Zobowiązania podatkowe[/srodtytul]

Przepisy [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=582ECDA0581859658EA2BD1E83B507D8?id=176376]ustawy z 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (tekst jedn. DzU z 2005 r. nr 8, poz. 60 ze zm.)[/link] dopuszczają możliwość potrącenia wzajemnych należności na wniosek podatnika lub z urzędu.

Do tytułów wierzytelności podatnika objętych możliwością kompensaty zalicza się m.in. bezsporne i wymagalne wierzytelności podatnika wobec państwowych i samorządowych jednostek budżetowych z tytułu zamówień wykonanych przez podatnika na podstawie umów zawartych w trybie przepisów o zamówieniach publicznych, pod warunkiem że potrącenie jest dokonywane przez tego podatnika i z tej wierzytelności.

Ponadto art. 66 § 1 ordynacji stanowi, że [b]szczególnym przypadkiem wygaśnięcia należności podatkowej jest przeniesienie własności rzeczy lub praw majątkowych na rzecz: Skarbu Państwa, gminy[/b], powiatu lub województwa – w zamian za zaległości podatkowe z tytułu podatków stanowiących dochody ich budżetów.

W tym przypadku mamy do czynienia z zamianą należności podatkowych, które miały stanowić dochody budżetowe (w postaci pieniężnej) na przychody (korzyści) realizowane przez Skarb Państwa i jednostki samorządu terytorialnego w formie rzeczowej.

Ten sposób realizacji należności podatkowej nie jest kompensatą wzajemnych należności, ale zmianą wpływów pieniężnych z tytułu podatków na korzyści niepieniężne.

Taka realizacja należności podatkowych znajduje odzwierciedlenie w budżetach poprzez zmniejszenie potencjalnych dochodów budżetowych z tytułu podatku, które wystąpiłyby przy zastosowaniu zwykłego trybu regulowania przez podatników ich zobowiązań podatkowych.

[srodtytul]Niepodatkowe, ale publicznoprawne[/srodtytul]

[link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=B10D7DCD070704F0B79B28DCF27A9E7B?id=325303]Ustawa z 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (DzU nr 157, poz. 1240 ze zm.) [/link]wprowadziła od 1 stycznia 2010 r. nowe regulacje z zakresu potrąceń. Dotyczą one zobowiązań pozapodatkowych. Przepisy te w zasadzie stanowią kopię rozwiązań przewidzianych w ordynacji podatkowej.

Analogicznie jak w przypadku kompensaty należności podatkowych, obowiązuje zasada, że jednostka budżetowa, której zobowiązanie zostało potrącone z wierzytelności od zobowiązanego, jest zobligowana wpłacić równowartość wygasłego zobowiązania do właściwego organu w terminie siedmiu dni od dnia dokonania potrącenia. Od niewpłaconej w terminie równowartości wygasłego zobowiązania nalicza się odsetki ustawowe.

Potrącenia niepodatkowych należności budżetowych nie mają wpływu na wielość założonych w planie finansowym dochodów i wydatków budżetowych i ich wykonanie, gdyż jednostka budżetowa, zamiast płacić zobowiązanie, przekazuje do budżetu równowartość należności od niego jako dochód budżetowy.

Ten transfer środków w jednostce budżetowej zakwalifikowany zostanie jako wydatek budżetowy według podziałek klasyfikacji budżetowej, właściwych dla wydatku na pokrycie zobowiązania.

[srodtytul]Wynikające z umów cywilnych[/srodtytul]

Przedstawiając problematykę należności o charakterze cywilnoprawnych jednostek sektora finansów publicznych, podjąć należy próbę odpowiedzi na pytanie o możliwości i ewentualny sposób przeprowadzania kompensaty należności budżetowych z tego tytułu ze zobowiązaniami wobec jednostek samorządu terytorialnego.

W tej sprawie nie ma żadnych regulacji prawa finansów publicznych. Stosowanie zatem przepisów kodeksu cywilnego, jeśli jest możliwe, respektować musi zasady gospodarki finansowej i wykonywania budżetu jednostki samorządu terytorialnego.

Postawić można tezę, że [b]wzajemne wierzytelności cywilnoprawne jednostki budżetowej i podmiotu zewnętrznego można kompensować na podstawie odpowiedniej umowy zawartej między tymi podmiotami.[/b]

W przypadku takiej kompensaty stosując, określoną w przepisach prawa, metodę potrąceń dla należności o charakterze publicznoprawnym, jednostka budżetowa przekazuje otrzymane środki na wydatki budżetowe na rachunek dochodów, ewidencjonując tę operację jako wygaszenie zobowiązania wobec kontrahenta i jednocześnie jako pozyskanie dochodów z tytułu należności objętej kompensatą.

W tej operacji przyjąć należy klasyfikację budżetową dochodów i wydatków właściwą dla kompensowanych należności i zobowiązań. Dzięki takiej metodzie potrąceń jej przeprowadzenie nie będzie wymagało wprowadzenia zmian planu finansowego i ewidencji jego wykonania.

Bardziej złożona wydaje się odpowiedź na pytanie o kompensatę wierzytelności cywilnoprawnych jednostki budżetowej, jaką posiada w stosunku do podmiotu zewnętrznego z wierzytelnością tego podmiotu w stosunku do innej jednostki budżetowej wchodzącej w skład tej samej jednostki samorządu terytorialnego.

Przy zastosowaniu metody wprowadzonej dla potrąceń należności z tytułu dochodów o charakterze publicznoprawnym [b]kompensata z udziałem dwóch jednostek budżetowych polegałaby na przekazaniu środków z jednostki zobowiązanej wobec podmiotu zewnętrznego do jednostki budżetowej posiadającej wierzytelności od tego podmiotu.[/b]

Ten sposób kompensaty nie pociąga zmian w planach finansowych jednostek i ich wykonaniu, więc przy zawarciu odpowiedniej umowy z kontrahentem stosowanie potrąceń jest dopuszczalne.

[ramka][b]Przepisy kopiowane z błędami[/b]

Treść art. 62 ust. 7 ustawy o finansach publicznych została przeniesiona z treści art. 64 ust. 7 Ordynacji podatkowej. Niestety, razem z błędem językowym.

W przepisach tych zapisano: „jednostka budżetowa, której zobowiązanie zostało potrącone z wierzytelności zobowiązanego”, co oznacza, że zobowiązanie jednostki budżetowej jest potrącane z należności występującej u zobowiązanego, a faktycznie potrącane jest z należności od zobowiązanego.