Jak NIK przeprowadza kontrole

Przysłany przez NIK inspektor nie musi poza tym posługiwać się żadnymi innymi przepustkami, w szczególności upoważniającymi go do swobodnego poruszania się po badanym obiekcie. Nie wolno również poddawać kontrolera rewizji osobistej.

Jedynie wyjątkowo, gdy w trakcie badania kontroler ma mieć dostęp do dokumentów zakwalifikowanych jako tajne specjalnego znaczenia pracownik NIK musi posiadać dodatkowe upoważnienie do ich przeglądania. Wystawia je prezes Najwyższej Izby Kontroli.

[srodtytul]Gdzie, kiedy i na czyj koszt[/srodtytul]

Podstawą prawną przeprowadzania kontroli przez NIK jest [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=B104C020CCAA1C03AA7624EA96D0E78A?id=248494]ustawa z 23 grudnia 1994 r. o Najwyższej Izbie Kontroli (tekst jedn. DzU z 2007 r. nr 231, poz. 1701 ze zm.)[/link]. Jej przepisy określają nie tylko zadania i zakres działania izby, jej organizację, ale także szczegółowo regulują zasady prowadzenia postępowania kontrolnego. Zawiera je rozdział 3 ustawy zatytułowany właśnie: Postępowanie kontrolne.

Z jego przepisów wynika, że kontrola zawsze odbywa się w siedzibie badanej jednostki. Ale nie tylko, bo także wszędzie tam, gdzie kontrolowana jednostka wykonuje swoje zadania.

Zasadą jest również to, że pracownicy NIK przeprowadzają kontrolę w godzinach pracy kontrolowanego. W uzasadnionych przypadkach może się jednak zdarzyć, że kontrola będzie prowadzona po godzinach pracy badanej jednostki, a nawet w dni wolne od pracy. W takich sytuacjach – jak wynika z zamieszczonych na stronie internetowej NIK wyjaśnień, izba pokrywa wynagrodzenia pracowników, którzy w czasie wolnym uczestniczyli w postępowaniu.

Zaznaczyć w tym miejscu trzeba, że Najwyższa Izba Kontroli pokrywa również – z własnego budżetu – wszelkie koszty związane z korzystaniem przez kontrolera z urządzeń technicznych i środków transportu kontrolowanego.

Pracownikom NIK należy również zapewnić swobodę poruszania się po siedzibie kontrolowanego i innych obiektach związanych z jego działalnością. Nie są wymagane jakiekolwiek dodatkowe przepustki.

W razie konieczności część czynności kontrolnych można przeprowadzić w siedzibie NIK.

[srodtytul]Zbieranie dowodów[/srodtytul]

Postępowanie kontrolne ma na celu ustalenie stanu faktycznego w zakresie działalności jednostek poddanych kontroli (np. gminy, jej jednostek organizacyjnych), rzetelne jego udokumentowanie i dokonanie oceny kontrolowanej działalności.

W tym celu ustawodawca nałożył na kierowników jednostek, w których badanie jest prowadzone, obowiązek przedkładania – na żądanie – wszelkich dokumentów i materiałów niezbędnych do przygotowania i przeprowadzenia kontroli. Przy czym kontrolera obowiązują przepisy o tajemnicy ustawowo chronionej.

[srodtytul]Odmowa wyjaśnień i zeznań[/srodtytul]

W trakcie kontroli pracownik NIK może przesłuchiwać świadków, jak również żądać składania pisemnych i ustnych wyjaśnień. Obowiązkiem kontrolera jest również przyjęcie wyjaśnień i oświadczeń złożonych przez pracownika kontrolowanego podmiotu „z własnej inicjatywy”.

Natomiast odmówić składania wyjaśnień pracownik kontrolowanego może jedynie w przypadkach określonych w art. 40 ustawy o NIK. Zgodnie z tym przepisem odmowa udzielenia wyjaśnień może nastąpić jedynie w przypadkach, gdy wyjaśnienia mają dotyczyć:

- tajemnicy ustawowo chronionej innej niż tajemnica służbowa, a kontroler nie posiada właściwego upoważnienia;

- faktów i okoliczności, których ujawnienie mogłoby narazić na odpowiedzialność karną lub majątkową wezwanego do złożenia wyjaśnień, a także jego małżonka albo osoby pozostającej z nim faktycznie we wspólnym pożyciu, krewnych i powinowatych do drugiego stopnia bądź osób związanych z nim z tytułu przysposobienia, opieki lub kurateli.

Przyczyny te uzasadniają również uchylenie się przez pracownika od odpowiedzi na konkretnie zadane pytanie.

Ponadto pracownicy kontrolowanej jednostki mogą również być przesłuchiwani w charakterze świadka. Ustawodawca również i w tym wypadku określił przesłanki odmowy składania zeznań.[b] Prawo to przysługuje pracownikowi kontrolowanego ponoszącemu odpowiedzialność za działalność będącą przedmiotem kontroli [/b]oraz każdej innej osobie, jeżeli złożenie zeznań mogłoby ją narazić na odpowiedzialność karną lub majątkową.

Odmówić składania zeznań pracownik może również w sytuacji, gdy ich złożenie mogłoby spowodować odpowiedzialność jego małżonka albo osoby pozostającej z nim faktycznie we wspólnym pożyciu, krewnych i powinowatych do drugiego stopnia bądź osób związanych z nim z tytułu przysposobienia, opieki lub kurateli.

[srodtytul]Protokół[/srodtytul]

Z każdej kontroli sporządza się protokół. Zawiera on opis stanu faktycznego stwierdzonego w toku postępowania, w tym wykrytych nieprawidłowości, ich przyczyny, zakres, skutki oraz osoby za nie odpowiedzialne.

Dokument podpisują kontroler i kierownik jednostki bądź osoba pełniąca jego obowiązki. [b]Wszelkie zastrzeżenia do protokołu osoby uprawnione do jego podpisania mogą zgłaszać w terminie 14 dni od dnia otrzymania tego dokumentu[/b]. W uzasadnionych przypadkach termin ten może zostać wydłużony. Konieczny jest jednak wniosek w tej sprawie, który składa się do dyrektora właściwej jednostki NIK.

Kierownik kontrolowanej jednostki (inna upoważniona osoba) ma prawo odmowy podpisania protokołu. Musi jednak w ciągu siedmiu dni od jego otrzymania złożyć pisemne wyjaśnienie odmowy. Nie stanowi to jednak przeszkody, aby protokół został podpisany przez kontrolera, a ustalenia kontroli wykorzystane.

[ramka][b]Uwaga [/b]

Wniosek o zwrot kosztów związanych z kontrolą wójt powinien złożyć przed podpisaniem protokołu pokontrolnego (odmową jego podpisania). Jeżeli zrobi to po tym terminie, to utraci prawo do zwrotu.[/ramka]

[ramka][b]Kara za niestawiennictwo[/b]