Jak zlikwidować szkołę

Procedura likwidacji szkoły jest uregulowana w art. 59 ustawy z 7 września 1991 r. o systemie oświaty. Przepis ten stawia trzy warunki, które muszą zostać spełnione, aby likwidacja szkoły prowadzonej przez jednostkę samorządu terytorialnego mogła zostać uznana za prawidłową. Pierwszym jest uzyskanie pozytywnej opinii właściwego kuratora oświaty. Drugim jest powiadomienie rodziców (opiekunów prawnych) uczęszczającej do tej szkoły uczniów (albo pełnoletnich uczniów) o planowanej likwidacji. Powiadomienie to powinno dotrzeć do wszystkich zainteresowanych, co najmniej na sześć miesięcy przed planowaną likwidacją szkoły. Trzecim jest zapewnienie uczniom likwidowanej placówki możliwości kontynuowania nauki w innej szkole publicznej tego samego typu, a także kształcącej w tym samym lub zbliżonym zawodzie.

Wiążąca opinia kuratora

Decyzję o likwidacji szkoły, dla której organem prowadzącym jest jednostka samorządu terytorialnego, podejmuje w drodze uchwały rada gminy, rada powiatu lub sejmik województwa. Przesądza o tym treść art. 5c pkt 1 ustawy o systemie oświaty, który wskazuje, jaki organ gminy (powiatu, czy województwa samorządowego) realizuje zadania i kompetencje organu prowadzącego.

Jak podkreśla dr hab. Mateusz Pilich, w komentarzu do art. 59 ustawy o systemie oświaty (LEX 2015) rada gminy (powiatu) sejmik województwa kompetencji tej nie może scedować na organ wykonawczy (wójta, burmistrza, prezydenta miasta) czy zarząd (powiatu, województwa).

Pierwszą czynnością inicjującą postępowanie likwidacyjne jest podjęta przez radę (sejmik) uchwała o przystąpieniu do likwidacji szkoły. Taka uchwała powinna zapaść odpowiednio wcześnie. A to, dlatego, że zgodnie z art. 59 ust. 1 ustawy o systemie oświaty, co najmniej na sześć miesięcy przed terminem likwidacji, zawiadomić o zamiarze likwidacji szkoły: rodziców uczniów (w przypadku szkoły dla dorosłych – uczniów), właściwego kuratora oświaty oraz organ wykonawczy jednostki samorządu terytorialnego właściwej do prowadzenia szkół danego typu.

Zaznaczyć w tym miejscu należy, że od 23 stycznia 2016 r., nastąpiło wzmocnienie pozycji kuratora oświaty w procesie likwidacji szkoły. W tym dniu weszła bowiem w życie uchwalona 29 grudnia 2015 r. nowelizacja ustawy o systemie oświaty (DzU z 8 stycznia 2016 r., poz. 35), która wprowadziła zasadę, że likwidacja prowadzonej przez jednostkę samorządu terytorialnego szkoły jest możliwa jedynie wówczas, gdy kurator oświaty wyrazi swoją pozytywną opinię na ten temat (art. 59 ust. 2 ustawy o systemie oświaty).

Ustawa o systemie oświaty nie określa, w jakim terminie kurator oświaty ma zaopiniować planowaną likwidację szkoły. I nie jest to problemem, ponieważ zasady zatwierdzania, uzgadniania lub opiniowania rozstrzygnięć organu gminy (powiatu, województwa) regulują przepisy samorządowych ustaw ustrojowych.

Przykład

Zgodnie z art. 89 ustawy z 28 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (tekst jedn. DzU z 2016 r., poz. 446) - jeżeli prawo uzależnia ważność rozstrzygnięcia organu gminy od jego zatwierdzenia, uzgodnienia lub zaopiniowania przez inny organ, zajęcie stanowiska przez ten organ powinno nastąpić nie później niż w ciągu 14 dni od dnia doręczenia tego rozstrzygnięcia lub jego projektu (ust. 1). Natomiast ustęp 2 omawianego artykułu stanowi, że jeżeli organ nie zajmie stanowiska w sprawie w ciągu 14 dni, rozstrzygnięcie uważa się za przyjęte w brzmieniu przedłożonym przez gminę.

Analogiczne regulacje zawiera art. 77b ustawy z 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym (tekst jedn. DzU z 9 czerwca 2016 r., poz. 814) oraz art. 80a ustawy z 5 czerwca 1998 r. o samorządzie województwa (tekst jednolity DzU z 12 kwietnia 2016 r., poz. 486).

Natomiast ustawa o systemie oświaty przesądza o tym, że opinię na temat planowanej likwidacji szkoły kurator oświaty wydaje po przeprowadzeniu postępowania wyjaśniającego (jeżeli takie okaże się konieczne) w formie postanowienia, na które służy zażalenie, które rozpatruje minister właściwy do spraw oświaty i wychowania (art. 59 ust. 2c tej ustawy).

Powiadomienie rodziców albo uczniów

Organ prowadzący jest obowiązany, co najmniej na sześć miesięcy przed terminem likwidacji, zawiadomić o zamiarze likwidacji szkoły: rodziców uczniów, a w przypadku szkoły dla dorosłych – uczniów. Zawiadomienie powinno zawierać informację o planowanej likwidacji imiennie wskazanej szkoły, termin planowanej likwidacji, a także uzasadnienie wyjaśniające, jakimi motywami organ się kieruje podejmując decyzję o likwidacji tej placówki. Natomiast organ prowadzący nie ma obowiązku zawierać w tym piśmie innych informacji, np. dotyczących tego, że uczniowie likwidowanej szkoły będą dowożeniu do innej szkoły czy szkół.

Z orzecznictwa sądów administracyjnych wynika też, że zawiadomienie takie musi przybierać formę imiennie adresowanej do rodziców uczniów (uczniów szkół dla dorosłych). Jak bowiem podkreślił Naczelny Sąd Administracyjny, oddział zamiejscowy w Szczecinie, w wyroku z 18 kwietnia 2001 r. (SA/Sz 149/01) nie wystarczy takiej informacji podać do wiadomości publicznej.

Jak wyjaśnia dr hab. Mateusz Pilich w komentarzu do art. 59 ustawy o systemie oświaty (Lex 2015) owe sześć miesięcy, jako termin o charakterze ciągłym, należy obliczać odpowiednio stosując zasady opisane w art. 57 § 3 kodeksu postępowania administracyjnego lub art. 112 kodeksu cywilnego.

Zatem termin ten upłynie w dniu 28 lutego (a w roku przestępnym - w dniu 29 lutego) tego roku kalendarzowego, który został wyznaczony w uchwale intencyjnej, jako rok likwidacji. Terminy tego rodzaju są ustanowione dla skutecznego dokonania czynności (tzn. tutaj dla dokonania doręczenia zainteresowanym osobom oraz organowi sprawującemu nadzór pedagogiczny). Zawiadomienie dokonane później (np. dnia 1 marca) - chociażby dotyczyło tylko jednego z rodziców uczniów - spowoduje nieważność uchwały podjętej w sprawie likwidacji – wskazuje ekspert.

Natomiast jak wyjaśnił Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z 16 października 2016 r. (sygn. akt I OSK 1153/16) list do rodzica ucznia zawierający informację o planowanym przekształceniu szkoły należy wysłać pod ten adres, którym szkoła dysponuje. A jeżeli rodzic nie pozostawił innego adresu właściwego do przekazywania mu korespondencji, to adresem takim jest jego adres stałego zameldowania.

Czynność zawiadomienia nie jest czynnością prawną, lecz tzw. czynnością materialno-techniczną, która polega na tym, że ma ona w zasadzie charakter faktyczny, a jednak pośrednio wywołuje skutki prawne, gdyż warunkuje prawidłowość procedury likwidacyjnej.

Samego zawiadomienia niekoniecznie musi dokonać organ stanowiący gminy (powiatu, czy województwa samorządowego) gdyż do jego właściwości należy jedynie samo dokonanie aktu wyrażającego zamiar likwidacji, a następnie - pod warunkiem spełnienia wszystkich przesłanek określonych w komentowanym przepisie - uchwalenie likwidacji szkoły publicznej.

Oznacza to, że wysłanie takiego zawiadomienia przez inny niż rada (sejmik) organ jednostki samorządu terytorialnego (np. wójta, czy zarząd powiatu) czy też nawet przez samorządową jednostkę organizacyjną (np. starostwo powiatowe, zespół obsługi ekonomiczno-administracyjnej szkół) mieści się we właściwości przyznanej organowi prowadzącemu i nie stanowi naruszenia prawa dającego podstawę do stwierdzenia nieważności uchwały.

Dla nauczycieli i pracowników szkół

Zgodnie z przepisami ustawy z 26 stycznia 1982 r. Karta nauczyciela dyrektor szkoły, która zostaje całkowicie likwidowana, rozwiązuje z nauczycielami stosunek pracy. Następuje to z końcem roku szkolnego, czyli 31 sierpnia, po uprzednim trzymiesięcznym wypowiedzeniu.

Okres wypowiedzenia może zostać skrócony do jednego miesiąca, z tym że w takim wypadku nauczycielowi przysługuje odszkodowanie także za jego pozostałą część – w wysokości wynagrodzenia liczonego jak za okres urlopu wypoczynkowego. Jeżeli nauczyciel w tym czasie pozostaje bez pracy, to okres, za który odszkodowanie otrzymał, wlicza się do okresu jego zatrudnienia.

Pozostałym – zatrudnionym na podstawie umowy o pracę – przysługują natomiast świadczenia określone w przepisach ustawy z 13 marca 2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników (tekst jedn. DzU z 15 września 2016 r., poz. 1474). Mogą to być np. odprawy pieniężne w wysokości miesięcznego, dwu- lub trzymiesięcznego wynagrodzenia za pracę.

Oblicza się je według zasad obowiązujących przy ustalaniu ekwiwalentu za urlop wypoczynkowy. Wysokość odprawy zależy od czasu, przez jaki dany pracownik był w szkole zatrudniony. Najniższą otrzymają ci, którzy pracowali krócej niż dwa lata, najwyższą zaś ci, którzy w szkole przepracowali ponad osiem lat. Obowiązek wypłaty odpraw może być przejęty przez organ prowadzący szkołę, który zarządził jej likwidację, czyli np. gminę.

podstawa prawna: Ustawa z 7 września 1991 r. o systemie oświaty (tekst jedn. DzU z 2015 r., poz. 2156)