Ukarany urzędnik może wnioskować o ponowne rozpatrzenie sprawy

Instytucja ta jest także obecna we wszystkich pragmatykach służb mundurowych i doczekała się tam bogatego orzecznictwa, które, może być pomocne także w przypadku jej stosowania wobec urzędników państwowych mianowanych. W wyjaśnianiu przesłanek wznowienia użyteczne mogą być także orzeczenia i piśmiennictwo wydane do art. 145 § 1 kodeksu postępowania administracyjnego (kpa). Przepis ten wymienia przesłanki wznowienia postępowania administracyjnego.

Tylko w określonych sytuacjach

Przesłanki wznowienia postępowania dyscyplinarnego a więc okoliczności, które uzasadniają przeprowadzenie takiej procedury wymienienia § 33 rozporządzenia z 5 grudnia 2001 r. w sprawie postępowania wyjaśniającego i dyscyplinarnego wobec urzędników państwowych oraz w sprawie komisji dyscyplinarnych i rzeczników dyscyplinarnych (dalej rozporządzenie). Zgodnie z tym przepisem wznowienie postępowania dyscyplinarnego zakończonego prawomocnym orzeczeniem może nastąpić, jeżeli: 

- okaże się, że dowody, na których podstawie ustalono istotne dla sprawy okoliczności, są fałszywe, 

- orzeczenie zostało wydane w wyniku przestępstwa, 

- orzeczenie zostało wydane z udziałem członka lub członków komisji dyscyplinarnych, którzy podlegają wyłączeniu na podstawie § 13 ust. 2 rozporządzenia, 

- wyjdą na jaw istotne dla sprawy nowe fakty lub dowody istniejące w dniu orzekania, nieznane komisji dyscyplinarnej, która orzeczenie wydała.

Fałszywe dowody

Z zaistnieniem przesłanki wymienionej w § 33 pkt 1 rozporządzenia (identycznie jak np. w art. 135r ust. 1 ustawy o Policji) a więc gdy można przyjąć, iż dowody, na podstawie, których ustalono istotne dla sprawy okoliczności, okazały się fałszywe będziemy mieć do czynienia, jeśli np. świadek zeznający w postępowaniu dyscyplinarnym na temat istotnych dla tego postępowania okoliczności zostanie skazany za przestępstwo z art. 233 § 1 kodeksu karnego (kk) (składanie fałszywych zeznań) lub gdy dokument na podstawie, którego ustalono istotne dla sprawy okoliczności okaże się podrobiony lub przerobiony tj. stał się przedmiotem przestępstwa z art. 270 § 1 kk. (por. wyjaśnienie A. Michałek – Komentarz do ustawy o Policji, Wolters Kluwers Lex). Przy czym zasadą jest, że wznowienie postępowania ze względu na fałszerstwo dowodów jest możliwe dopiero po stwierdzeniu ich fałszerstwa orzeczeniem sądu lub innego właściwego organu.

Orzeczenie wydane na podstawie przestępstwa

Zarówno § 33 pkt 2 rozporządzenia jak i art. 145 § 1 pkt 2 kpa, jako przesłankę wznowienia odpowiednio postępowania dyscyplinarnego, (którego celem jest wzruszenie prawomocnego orzeczenia dyscyplinarnego) i postępowania administracyjnego, (którego celem jest wzruszenie prawomocnej decyzji) wymienia sytuacje, w której orzeczenie (decyzja) wydane zostało w wyniku przestępstwa.

Zdaniem NSA (wyrok z 9 lutego 2011 r. II OSK 1170/10) dla wznowienia postępowania nie ma znaczenia, czy przestępstwo miało wpływ na treść decyzji, wystarczy zaistnienie związku przyczynowego pomiędzy jej wydaniem a samym przestępstwem. Ponadto wznowienie postępowania na tej podstawie jest dopuszczalne, gdy fakt popełnienia przestępstwa zostanie stwierdzony prawomocnym orzeczeniem sądu karnego lub innego organu.

Nieodpowiedni skład orzekający

Kolejną przesłanką wznowienia postępowania dyscyplinarnego jest wydanie orzeczenia przez komisję dyscyplinarną, której członek lub członkowie podlegali wyłączeniu na podstawie § 13 ust. 2 rozporządzenia >patrz ramka.

Podstawą wznowienia postępowania w takim przypadku będzie, więc wyłącznie udział w orzekaniu o odpowiedzialności dyscyplinarnej urzędnika osoby, która nie powinna w tym uczestniczyć, a nie wpływ tej wady na treść orzeczenia.

Ostatnią z przesłanek umożliwiających wznowienie postępowania dyscyplinarnego jest wyjście na jaw istotnych dla sprawy nowych faktów lub dowodów istniejących w dniu orzekania, nieznanych komisji dyscyplinarnej, która orzeczenie wydała. Przy czym przez istotną dla sprawy okoliczność, należy rozumieć każdą taką, która mogłaby mieć wpływ na sposób zakończenia postępowania dyscyplinarnego. Przy rozważaniu przesłanek wznowienia postępowania chodzi przy tym jedynie o prawdopodobieństwo wydania orzeczenia, co do swej istoty odmiennego od rozstrzygnięcia dotychczasowego. Badanie rzeczywistych przyczyn wznowienia postępowania jest, bowiem możliwe dopiero po wznowieniu postępowania (por. wyrok NSA z 21 grudnia 2006 r. I OSK 527/06).

Nie tylko sam zainteresowany

Wniosek o wznowienie postępowania dyscyplinarnego złożyć może ukarany, jego obrońca lub rzecznik dyscyplinarny, a po śmierci ukaranego - krewny lub powinowaty w linii prostej, małżonek lub rodzeństwo. Mają na to 30 dni od dnia, w którym dowiedziały się o przyczynie uzasadniającej wznowienie.

O wznowieniu postępowania dyscyplinarnego orzeka na posiedzeniu niejawnym komisja dyscyplinarna, która wydała orzeczenie kończące postępowanie. Postanowienie takie doręcza się ukaranemu, jego obrońcy i rzecznikowi dyscyplinarnemu, a jeżeli wniosek o wznowienie postępowania złożyła inna osoba – również tej osobie. Przy czym, zgodnie z § 38 rozporządzenia do postępowania wznowionego stosuje się odpowiednio przepisy o postępowaniu przed komisją I instancji.

Oczywiście komisja może także wniosek o wznowienie postępowania odrzucić. Wówczas osoba wnioskująca w terminie 7 dni od dnia doręczenia postanowienia komisji I instancji o odmowie wznowienia postępowania może na to postanowienie wnieść zażalenie do komisji II instancji. Na postanowienie tej ostatniej zażalenie jednak już nie przysługuje.

Bez ograniczeń czasowych

Warto zauważać, że rozporządzenie nie wskazuje okoliczności, w których uruchomienie wznowienia postępowania mimo merytorycznego uzasadnienia jest wykluczone, tak jak robią to pragmatyki służb mundurowych. 

Przykład

Zgodnie z art. 135 r ust. 4 i 5 ustawy o Policji postępowania dyscyplinarnego nie wznawia się m.in.:

- na niekorzyść ukaranego po ustaniu karalności przewinienia dyscyplinarnego, 

- po upływie 5 lat od dnia uprawomocnienia się orzeczenia.

Takich ograniczeń w przypadku postępowania dyscyplinarnego urzędników państwowych mianowanych nie ma.

Tylko z pomocą sądu

Możliwość wzruszenia prawomocnego orzeczenia dyscyplinarnego w trybie wznowienia postępowania nie dotyczy członków korpusu służby cywilnej. Oczywiście od każdego prawomocnego orzeczenia dyscyplinarnego wydanego w II instancji wszyscy członkowie korpusu tej służby (tak samo zresztą jak i urzędnicy państwowi mianowani) mogą odwołać się do sądu. Rozpatrzenie odwołania odbywa się w trybie przepisów kodeksu postępowania cywilnego (kpc) o apelacji. Przy czym od orzeczenia sądu apelacyjnego kasacja nie przysługuje (art. 127 ust.3 ustawy o służbie cywilnej). Takie brzmienie cytowanego przepisu nie wyłączyło, jak się wydaje, zastosowania do wydanego wyroku sądu apelacyjnego instytucji wznowienia postępowania sądowego. Uruchomienie tej procedury, zgodnie z art. 401 i art.403 kpc jest możliwe, gdy:

- wyrok został oparty na dokumencie podrobionym lub przerobionym albo na skazującym wyroku karnym, następnie uchylonym;

- wyrok został uzyskany za pomocą przestępstwa.

Jest ono możliwe także w razie późniejszego wykrycia prawomocnego wyroku, dotyczącego tego samego stosunku prawnego, albo wykrycia takich okoliczności faktycznych lub środków dowodowych, które mogłyby mieć wpływ na wynik sprawy, a z których strona nie mogła skorzystać w poprzednim postępowaniu, albo:

-  w sytuacji, gdy w składzie sądu uczestniczyła osoba nieuprawniona albo, jeżeli orzekał sędzia wyłączony z mocy ustawy, a strona przed uprawomocnieniem się wyroku nie mogła domagać się wyłączenia;

- jeżeli strona nie miała zdolności sądowej lub procesowej albo nie była należycie reprezentowana bądź, jeżeli wskutek naruszenia przepisów prawa była pozbawiona możności działania.

Jednak, jak widać z powyższego, teoretyczna możliwość wznowienia postępowania sądowego nie jest w stanie zrekompensować członkom korpusu służby cywilnej braku możliwości wzruszenia prawomocnego orzeczenia o ich ukaraniu. W tym przypadku, zatem urzędnicy państwowi mianowani są wyraźnie uprzywilejowani

Co mówi prawo

Podstawa prawna: