Sędziowie bez pieniędzy za dojazd z miejsca zamieszkania do sądu

Podczas prac legislacyjnych nad rządowym projektem zmian ustawy o sądach powszechnych (druk nr 2680), na posiedzeniu podkomisji nadzwyczajnej w dniu 21 października 2014 r., została wprowadzona poprawka zakładająca likwidację instytucji zwrotu kosztów przejazdu z miejsca zamieszkania do siedziby sądu w przypadku sędziów sądów rejonowych mieszkających poza siedzibą sądu, przy pozostawieniu tego uprawnienia sędziom sądów okręgowych i apelacyjnych.

Powyższą nowelizację art. 95 § 3 u.s.p. negatywnie zaopiniowało Stowarzyszenie Sędziów Polskich „Iustitia".

Jego zdaniem, proponowana zmiana prowadzi do pozbawienia sędziów sądów rejonowych uprawnienia do zwrotu kosztów przejazdu z miejsca zamieszkania do siedziby sądu, przy pozostawieniu tego uprawnienia sędziom sądów okręgowych i apelacyjnych.

- W naszej ocenie takie rozwiązanie legislacyjne w sposób nieuzasadniony dyskryminuje jedną grupę sędziów. Jest to notabene kolejny przejaw osłabiania pozycji sędziów sądów rejonowych, gdyż w tym samym projekcie ustawy proponuje się zmniejszenie ich roli w organach samorządu sędziowskiego. Warto zaznaczyć, że sędziowie sądów rejonowych stanowią najliczniejszą grupę sędziów, która rozpoznaje około 90% wszystkich wpływających do sądów spraw - podkreśliła Iustitia.

I dodała, że nie sposób zgodzić się z twierdzeniem podsekretarza stanu Wojciecha Hajduka, jakoby sędziowie, wybierając zamieszkanie poza siedzibą sądu, godzili się na dojeżdżanie do pracy bez zapewnienia zwrotu kosztów dojazdu. Przeciwnie, sędziowie, decydując się na objęcie stanowiska poza swoim miejscem zamieszkania, przyjmowali dotychczas założenie, że będą otrzymywać zwrot kosztów przejazdu. W wielu przypadkach pozbawienie zwrotu kosztów przejazdu czyniłoby taką decyzję nieopłacalną pod względem ekonomicznym. Odebranie uprawnienia do zwrotu kosztów przejazdu naruszy stabilność ekonomiczną pełnienia urzędu sędziego.

Stowarzyszenie zwróciło też uwagę, że poprawka pozbawia zwrotu kosztów przejazdu także tych sędziów, którzy nigdy nie godzili się, a nawet nie wiedzieli o tym, że będą orzekali w miejscowościach innych niż ich miejsce zamieszkania. Mianowicie wielu sędziów orzeka w wydziałach zamiejscowych sądów rejonowych. Przy zgłaszaniu się na wolne stanowiska sędziowskie nie mieli oni wiedzy, w którym wydziale będą orzekać, bowiem taka informacja nie jest ujawniana w ogłoszeniu publikowanym w Monitorze Polskim. Wskazanie wydziału zamiejscowego, jako właściwego do orzekania dla danego sędziego, jest swobodną decyzją prezesa sądu, po zasięgnięciu opinii kolegium sądu okręgowego. Sędzia nie ma żadnego wpływu na taką decyzję, a jej skutkiem jest przecież konieczność wydatkowania co najmniej kilkuset złotych miesięcznie tytułem kosztów przejazdu.

W ocenie sędziów, dochodzi więc do sytuacji, w której realna wysokość wynagrodzenia sędziego orzekającego w tym samym sądzie, na równorzędnym stanowisku służbowym, a nawet w tożsamym rodzajowo wydziale, jest de facto niższa, niż sędziego pracującego w wydziale umiejscowionym w siedzibie sądu macierzystego. Taka sytuacja jest niedopuszczalna, jako powodująca nieprzewidziane prawem zróżnicowanie sędziów.

Powyższa sytuacja nie jest marginalna, jeśli zważyć, że spośród członków naszego stowarzyszenia do sądów rejonowych, których siedzibami są inne miasta niż siedziba sądu okręgowego, dojeżdża 50,4 % sędziów. Kwestia zwrotu kosztów dojazdu dotyczy zatem głównie sądów w małych w miejscowościach, gdzie do siedziby sądu dojeżdża około połowy sędziów, w tym większość z dużego miasta – stolicy okręgu. Są takie sądy, do których dojeżdżają wszyscy lub niemal wszyscy sędziowie. W przypadku sądów średnich i dużych (znajdujących się w stolicach okręgów) jedynie około 20% sędziów sądów rejonowych dojeżdża do miejsca orzekania. W tej sytuacji proponowana zmiana będzie kolejnym uderzeniem w małe sądy, utrudniając znacznie ich sytuację kadrową, a także stwarzając dodatkowe problemy w czasie przywracania zlikwidowanych sądów.

Zdaniem Iustitii, poważne zaniepokojenie budzi również tryb wprowadzenia omawianej poprawki. Pierwotny rządowy projekt nowelizacji w ogóle nie zakładał zmian w zakresie kosztów dojazdu do siedziby sądu. Kwestia ta pojawiła się nagle, na posiedzeniu podkomisji sejmowej. W ten sposób wprowadza się zupełnie nowe rozwiązanie legislacyjne, z pominięciem właściwych procedur związanych z wnoszeniem projektu ustawy, w tym konsultacji z właściwymi podmiotami. Jest to w naszej ocenie niebezpieczny precedens z punktu widzenia prawidłowego przebiegu procesu legislacyjnego.