Test niezawisłości sędziego. Jest opinia rzecznika generalnego TSUE ws. Gekus

TSUE zajął się sprawą na skutek przedstawienia przez polski Sąd Najwyższy pytań prejudycjalnych, zadanych przy okazji rozpoznawania wniosku o przeprowadzenie tzw. testu niezawisłości jednego z sędziów Sądu Najwyższego Jacka Greli, wyznaczonego do rozpoznania skargi kasacyjnej w sprawie cywilnej. Z wnioskiem o przeprowadzenie testu niezawisłości wystąpiła irlandzka spółka C., która toczyła przed Sądem Apelacyjnym w Warszawie spór z obywatelem Irlandii M. S. Dotyczy on zobowiązań stron i ich odpowiedzialności w zakresie pewnych czynności dokonanych przez nie na terytorium Polski. SA zasądził od pozwanego na rzecz powoda pewną kwotę pieniężną.

M. S. próbuje podważyć to rozstrzygnięcie przed irlandzkim Wysokim Trybunałem. Podnosi, że jego prawo do sądu ustanowionego na mocy ustawy zostało naruszone ze względu na to, że skład orzekający w Polsce, który wydał ten wyrok, obejmował sędziego delegowanego przez Ministra Sprawiedliwości niezgodnie z prawem.

Czytaj więcej

Sądy i trybunały

Nowi sędziowie SN pytają Trybunał Konstytucyjny o status starych

Jacek Grela, Tomasz Szanciło i Kamil Zaradkiewicz z Izby Cywilnej SN skierowali do Trybunału Kons...

Jak polskie problemy z praworządnością odbijają się na irlandzkich sporach 

M. S. złożył też skargę kasacyjną do polskiego Sądu Najwyższego. Rozpoznawać ją miał trzyosobowy skład, do którego powołano m.in. sędziego Jacka Grelę. Wówczas powód, spółka C., złożyła wniosek o przeprowadzenie testu niezawisłości i bezstronności sędziego Jacka Greli. Argumentowała, że został on sędzią  Izby Cywilnej Sądu Najwyższego na podstawie uchwały Krajowej Rady Sądownictwa, którą w 2021 r. uchylił NSA, zaznaczając, że powołania dokonane na jej podstawie pozostają jednak ważne. Powodowa spółka powołała się na postępowanie sędziego Greli po powołaniu go na urząd. Złożył on wraz z dwoma innymi sędziami skargę do TK w sprawie konstytucyjności między innymi przepisów europejskich w zakresie, w jakim dopuszczają, aby sąd mógł kwestionować skuteczność uchwały Krajowej Rady Sądownictwa przedstawiającej kandydata na sędziego.

Przewodniczący składu SN, który wylosowano do rozpoznania wniosku o test niezawisłości Jacka Greli, ma  wątpliwości, czy trzech z pięciu sędziów w tym składzie spełnia wymóg niezawisłego i bezstronnego sądu ustanowionego na mocy ustawy, ponieważ ich powołano w tej samej procedurze, co sędziego Grelę. I podobnie jak on są  tzw. neosędziami.

TSUE został też poproszony o wskazanie, jakie działania należy podjąć w razie ustalenia, że do rozpoznania wniosku testowego wyznaczono sędziów, których udział w rozstrzygnięciu sprawy nie pozwala zapewnić stronie prawa do skutecznego środka prawnego przed niezależnym i bezstronnym sądem.

Czytaj więcej:

Sądy i Prokuratura

Wada systemowa dyskwalifikuje sędziów

Wbrew opinii rzecznika generalnego TS...

Pro

Rzecznik generalny: neosędzia nie może testować neosędziego

Według rzecznika generalnego Nicholasa Emiliou, pewne uchybienia w procedurze powoływania na urząd mogą same w sobie wskazywać, że dani sędziowie nie spełniają wymogów niezawisłości i bezstronności.

– Jest tak wtedy, gdy okoliczności powołania wiązały się z nieprawidłowością o takim charakterze i o takiej wadze, że wzbudzają w przekonaniu jednostek uzasadnione wątpliwości co do niezawisłości i bezstronności danego sędziego – uważa rzecznik generalny. – W takich przypadkach nie można wymagać od strony, która podnosi w tym względzie zastrzeżenia, aby przedstawiła dodatkowe dowody potwierdzające te uchybienia – dodał.

Za oczywiste rzecznik generalny uznał, że w sprawie, w której skład orzekający rozpatruje problem niezawisłości sędziowskiej danego sędziego, członkowie tego składu sami nie mogą być dotknięci tym samym problemem.