Orzekający sędzia senior nie ma ulgi w PIT

Naczelny Sąd Administracyjny (NSA) wydał bardzo ważne orzeczenie dotyczące jednej z ulg wprowadzonych stosunkowo niedawno w ramach tzw. Polskiego Ładu. Konkretnie chodzi o preferencję dla seniorów, którzy mimo osiągnięcia wieku emerytalnego decydują się na dalszą aktywność zawodową. NSA uznał jednak, że z ulgi dla seniora nie może korzystać sędzia, który kontynuuje karierę w sądownictwie po osiągnięciu wieku emerytalnego.  

Dla kogo ulga dla seniora? 

Spór w sprawie był pokłosiem wniosku o interpretację podatkową. Z wnioskiem o jej wydanie wystąpiła sędzia sądu okręgowego. Wyjaśniła, że źródłem jej stosunku pracy jest mianowanie. Pracę sędziego wykonuje od ponad 42 lat, a zatrudnienie trwa nieprzerwanie od blisko 45 lat. Kobieta tłumaczyła, że ma 68 lat i przed 2022 r. osiągnęła wiek emerytalny. Nadal jest jednak aktywna zawodowo. Nie pobiera przy tym żadnego świadczenia emerytalnego. Nie występowała również o uposażenie dla sędziego w stanie spoczynku, choć spełnia do niego warunki stażowe i wiekowe. Nieprzerwanie pracuje w zawodzie, a kariera ta skończy się wraz z ukończeniem 70. roku życia, tj. w styczniu 2025 r.

Sędzia wskazała, że otrzymuje wynagrodzenie za pracę, od którego zgodnie z art. 91 § 9 ustawy z 27 lipca 2001 r. prawo o ustroju sądów powszechnych nie są odprowadzane składki na ubezpieczenie społeczne. Jej roczne przychody przekraczają 85 528 zł. 

A chciała się upewnić czy sędzia wykonujący pracę po osiągnięciu wieku emerytalnego i nie pobierający żadnego świadczenia emerytalnego ma prawo do tzw. ulgi dla seniora z art. 21 ust 1 pkt 154 ustawy o PIT. Sam uważała, że tak jak inne osoby, które osiągnęły wiek emerytalny i nieprzerwanie pracują zawodowo, nie pobierając żadnych świadczeń z ubezpieczenia społecznego czy innych podobnych, ma prawo do wprowadzonej od 2022 r. preferencji.

Czytaj więcej:

Podatki

Pracujący senior może zaoszczędzić na podatku

Ulga dla zarabiających emerytów nie z...

Pro

Zdaniem podatniczki ustawa o PIT wymienia osoby pobierające uposażenie sędziego w stanie spoczynku wśród osób, do których jest skierowana ta ulga. Zgodnie bowiem z art. 21 ust. 1 pkt 154 ustawy o PIT warunkiem ulgi jest to, żeby podatnik podlegał od swoich przychodów ubezpieczeniom społecznym w rozumieniu ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Tymczasem w świetle jej art. 6 ust. 1 pkt 1 obowiązkowym ubezpieczeniom emerytalnym i rentowym podlegają osoby fizyczne, które na obszarze kraju są pracownikami, z włączeniem prokuratorów.

Jak podkreśliła sędzia w przepisie tym nie ma mowy o wyłączeniu sędziów. I w jej ocenie za innym postrzeganiem sytuacji sędziego nie może przemawiać to, że od wynagrodzenia sędziów nie odprowadza się składek na ubezpieczenia społeczne. Takie rozwiązanie wynika z regulacji szczególnej. I pozbawianie sędziów ulgi dla seniora byłoby działaniem dyskryminującym.

Ta argumentacja nie przekonała fiskusa. Odpowiedział, że sędzia sądu okręgowego, która nadal pracuje i otrzymuje wynagrodzenie ze stosunku służbowego, nie może skorzystać z "ulgi dla pracującego seniora". Nie spełnia bowiem podstawowego kryterium preferencji, tj. podlegania z tytułu uzyskania tych przychodów ubezpieczeniom społecznym w rozumieniu ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. 

Ubezpieczenie, a ulga dla seniora

Spór trafiła na wokandę, ale wygrał fiskus. Najpierw rację przyznał mu Wojewódzki Sąd Administracyjny w Poznaniu. Ostatecznie stanowisko niekorzystne dla pracujących sędziów-seniorów potwierdził NSA. 

Sąd przypomniał, że zwolnienie wynagrodzeń sędziowskich z obowiązku opłacania składek na ubezpieczenia społeczne miało służyć realizacji konstytucji. Chodziło o zagwarantowanie nieusuwalności sędziów ze sprawowanych urzędów i wprowadzenie instytucji stanu spoczynku sędziego m.in. po osiągnięciu ustawowo określonej granicy wiekowej.

NSA odwołał się do orzecznictwa Sądu Najwyższego. Ten w jednej ze swoich uchwał wskazał, że wyłączenie sędziów z systemu powszechnego ubezpieczenia społecznego nie ma charakteru podmiotowego (II UZP 1/04). W konsekwencji sędzia nie jest wyłączony z ubezpieczenia od działalności zarobkowej objętej systemem ubezpieczeń społecznych wykonywanej poza służbą sędziowską. Przechodzący w stan spoczynku sędzia traci prawo do świadczeń z ubezpieczenia społecznego na rzecz statusu wynikającego z narzuconej przez art. 180 konstytucji zmiany jego sytuacji po zakończeniu aktywnego pełnienia funkcji. Nie dochodzi zatem – w wypadku równoczesnego pobierania uposażenia w stanie spoczynku i wykonywania działalności objętej ubezpieczeniem – do zbiegu tytułów ubezpieczenia.

Jak tłumaczył sąd, z treści art. 91 § 9 prawa o ustroju sądów powszechnych wynika nie tylko, że od wynagrodzenia sędziów nie odprowadza się składek na ubezpieczenie społeczne. Istotniejsze jest, że – zarówno w odniesieniu do okresu służby, jak w po jego zakończeniu - wynagrodzenia sędziowskiego tymi składkami się przede wszystkim nie obciąża.

NSA podkreślił, że wynagrodzenie sędziowskie z tytułu służby nie jest w ogóle obciążone składkami, nie są one obliczane, potrącane, rozliczane ani opłacane. Argumentacji tej nie zmieniają przypadki posiadania tytułu do objęcia ubezpieczeniami społecznymi, np. w związku ze stosunkiem pracy czy umową cywilną. Sędziowie są bowiem objęci systemem zaopatrzenia z tytułu pełnienia urzędu – funkcji, a zawierając stosunek pracy np. umowę o pracę, wchodzą w inną rolę społeczną. Przykładowo praca dla szkoły czy wyższej uczelni ma charakter dochodowy, a źródło tego dochodu stanowi samodzielny tytuł ubezpieczeniowy z mocy samego prawa.

Czytaj więcej:

Podatki

Nie każdy pracujący senior skorzysta z podatkowej ulgi

Menedżer po 65. roku życia zapłaci PI...

Pro

Zdaniem sądu sytuacja prawna ubezpieczonych nie może być kształtowana odmiennie, niż uczynił to ustawodawca, a zwłaszcza na podstawie pozaprawnych norm słusznościowych.

NSA przypomniał ponadto, że ulgi podatkowe stanowią wyłom od konstytucyjnej zasady równości i powszechności opodatkowania. Zasad tych nie można zatem pomijać przy dokonywaniu wykładni przepisów wprowadzających zwolnienia podatkowe. Jeżeli więc skorzystanie z nich uzależnione jest od spełnienia określonych warunków, to obowiązkiem podatnika jest wykazanie ich realizacji. Jak podkreślił sąd, sędziowie jako jedyna grupa zawodowa nie odprowadzają składek na ubezpieczenie społeczne, zatem pozbawienie ich spornego uprawnienia nie narusza konstytucji. Wyrok jest prawomocny. 

Sygnatura akt: II FSK 445/24.