Prokuratura na świecie w oczach Instytutu Wymiaru Sprawiedliwości

Jak pokazują przykład poszczególnych państw obowiązują trzy modele funkcjonowania i organizacji prokuratury.

Publikacja: 03.08.2022 03:00

Prokuratura na świecie w oczach Instytutu Wymiaru Sprawiedliwości

Foto: Fotorzepa / Kuba Kamiński

W ostatnim sprawozdaniu o praworządności w Unii Europejskiej Komisja Europejska zaleca, by w Polsce rozdzielić funkcje ministra sprawiedliwości i prokuratora generalnego.

W Instytucie Wymiaru Sprawiedliwości szybko powstał raport o pozycji ustrojowej prokuratury w innych państwach.

Model francuski jest najbardziej rozpowszechniony. Zdeterminował też postrzeganie prokuratora w podwójnej roli, jako urzędnika i uczestnika procesu sądowego. Choć silnie wiąże on prokuraturę z władzą wykonawczą, to nie ustanawia ministra sprawiedliwości szefem prokuratury. Francuski minister sprawiedliwości sprawuje jedynie, silnie zaznaczony, nadzór nad nią.

W Niemczech też jest tradycyjny model powiązania prokuratury z rządem, bo zarówno w landach, jak i na szczeblu federacji podporządkowana jest ministrowi sprawiedliwości (krajowemu bądź związkowemu). Niemieckie prokuratury są więc powiązane z organami władzy wykonawczej, co przejawia się m.in. w tym, że landowe ministerstwa sprawiedliwości mają uprawnienia do wydawania im poleceń; z kolei prokuratury zobowiązane są do składania sprawozdań resortowi.

Silny związek z rządem jest też widoczny w anglosaskim modelu prokuratury, który niekiedy określany jest – trochę na wyrost – modelem niezależnym bądź modelem sui generis.

Jeśli chodzi o USA, to oskarżyciel publiczny jest częścią egzekutywy i nikt tego nie kwestionuje, choć ma on zarezerwowany przymiot niezależności. Nie idzie ona jednak w parze z separacją prokuratury od egzekutywy. W konsekwencji amerykański prokurator generalny oraz podlegli mu prokuratorzy są niezależni, niemniej należą do szeroko rozumianej władzy wykonawczej.

Czytaj więcej

Komisarzom nie podoba się ministerstwo w rękach Prokuratora Generalnego

Podsumowując: obowiązują trzy modele prokuratury. Połączonej z urzędem głowy państwa; powiązanej z parlamentem. Chodzi też o uczynienie z prokuratury organu niezależnego, silnie powiązanego z władzą sądowniczą.

Co z tego wynika dla nas?

Standardy międzynarodowe, po pierwsze, akceptują wielość modeli ustrojowej aranżacji prokuratury, po drugie, powstrzymują się od wyraźnego wskazywania rozwiązań niedopuszczalnych, ograniczając się do wskazywania rozwiązań pożądanych czy postulowanych. Te same standardy sprzeciwiają się utożsamianiu prokuratury z sądami, wyraźnie pokazując linię graniczną, jaką jest sędziowska niezawisłość i prokuratorska hierarchiczność. Po trzecie, słusznie wskazują, że problemem pozycji prokuratury jest odpowiedzialność, która jest w konflikcie z niezależnością i apolitycznością.

W sądzie i w urzędzie
Czterolatek miał zapłacić zaległy czynsz. Sąd nie doczytał, w jakim jest wieku
https://track.adform.net/adfserve/?bn=77855207;1x1inv=1;srctype=3;gdpr=${gdpr};gdpr_consent=${gdpr_consent_50};ord=[timestamp]
Spadki i darowizny
Podział spadku po rodzicach. Kto ma prawo do majątku po zmarłych?
W sądzie i w urzędzie
Już za trzy tygodnie list polecony z urzędu przyjdzie on-line
Zdrowie
Ważne zmiany w zasadach wystawiania recept. Pacjenci mają powody do radości
Materiał Promocyjny
Do 300 zł na święta dla rodziców i dzieci od Banku Pekao
Sądy i trybunały
Bogdan Święczkowski nowym prezesem TK. "Ewidentna wada formalna"