Referendarz sądowy także w sądzie karnym

Projekt zmian w [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=C0721593A99F87864D2594F2EE84AD9E?id=247963]prawie o ustroju sądów powszechnych[/link] wywołał w środowisku sędziowskim ożywioną dyskusję. Koncentruje się ona na nowych formach nadzoru administracyjnego, potrzebie ocen pracy sędziów czy też zwiększeniu uprawnień dyrektorów sądów. Nie mniejsze zainteresowanie budzą tzw. awanse poziome sędziów.

Oprócz tej niewątpliwie potrzebnej wymiany poglądów na temat głównych założeń ustrojowych sądownictwa powszechnego mniejszy już akcent w dyskusji, a na pewno mniejsze zaangażowanie emocjonalne, kładzie się na potrzebę wprowadzenia rozwiązań, które mogłyby się przyczynić do podniesienia sprawności wymiaru sprawiedliwości.

[srodtytul]Potrzebny od zaraz[/srodtytul]

Nie mogę zrozumieć, dlaczego instytucji referendarza sądowego nie wprowadzono w postępowaniu karnym i karnym wykonawczym, a także w sprawach o wykroczenia. Istota tej instytucji polega przecież na odciążeniu sędziów od pozaorzeczniczych i pozasądowych – stale rosnących – zadań.

W postępowaniu cywilnym referendarz sądowy w zakresie powierzonych mu czynności ma kompetencje sądu, chyba że ustawa stanowi inaczej. W konsekwencji może więc (przykładowo) wydawać nakazy zapłaty w postępowaniu upominawczym, postanowienia o ustanowieniu albo odmowie ustanowienia adwokata lub radcy prawnego, postanowienia o stwierdzeniu prawomocności orzeczeń. Może zarządzić zwrot pisma ze względu na nieuzupełnienie braków. Ma też kompetencję do odraczania lub rozłożenia na raty należności sądowych, w tym grzywien orzeczonych w postępowaniu cywilnym.

[srodtytul]Co konkretnie[/srodtytul]

Niby dlaczego referendarz nie mógłby wykonywać tożsamych czynności w postępowaniu karnym, a mianowicie:

- rozpoznawać wnioski o ustanowienie obrońcy lub pełnomocnika z urzędu,

- orzekać o kosztach procesu w trybie art. 626 § 2 [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=3317D73879F4ADA2DAE27C5BF3AAF04E?id=75001]k.p.k.[/link],

- dokonywać kontroli braków formalnych pism procesowych (art. 120 i 337 k.p.k.).

Druga grupa czynności, która mieściłaby się w zakresie ochrony prawnej i pozostawałaby w kognicji referendarzy, dotyczyłaby postępowań ściśle incydentalnych, a mianowicie:

- orzekanie w przedmiocie przywrócenia terminu (art. 126 § 1 k.p.k.),

- rozstrzyganie wniosków o zwolnienie od tajemnicy służbowej i zawodowej (art. 180 k.p.k.).

Wreszcie szeroki zakres czynności, który wydaje się być także wykonywaniem zadań z zakresu ochrony prawnej, umiejscowiony jest w kodeksie karnym wykonawczym. Skoro w doktrynie przyjmuje się, że inne zadania sądów, które nie polegają na rozstrzyganiu sporów o prawo, zaliczyć można do zadań z zakresu ochrony prawnej (w rozumieniu art. 1 § 3 usp), to nie widzę żadnych przeszkód, aby referendarze nie mogli orzekać w takich postępowaniach incydentalnych, jak:

- określanie kary zastępczej w formie pracy społecznie użytecznej za grzywnę (art. 45 § 1 [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=0F0DC6020B5F5ED64E451BFEC81EA134?id=75003]k.k.w.[/link]), tym bardziej że do takiego orzeczenia niezbędna jest zgoda skazanego,

- zmniejszenie kary zastępczej (art. 47 k.k.w.), rozłożenie i odroczenie grzywny na raty (art. 49 k.k.w.),

- orzekanie w ramach wykonywania kary ograniczenia wolności (art. 56, 61 i 62 k.k.w.).

W tej sytuacji w kognicji sądu pozostawałoby orzekanie w sprawach o największej dolegliwości dla skazanego, a więc zarządzanie wykonania kary pozbawienia wolności warunkowo zawieszonej, orzekanie zastępczej kary pozbawienia wolności czy też rozstrzyganie wątpliwości w trybie art. 13 k.k.w.

[srodtytul]Przepisy do korekty[/srodtytul]

Postępowania karne byłyby sprawniejsze, gdyby jak najszybciej zostały zmienione niektóre przepisy procedury karnej.

I tak jeśli w art. 377 § 3 k.p.k. zostanie skreślone słowo „osobiście”, to możliwe będzie prowadzenie rozpraw w trybie zwyczajnym pod nieobecność oskarżonych, którzy świadomie zrezygnowali z osobistego prawa do obrony. Pozwoliłoby to ograniczyć liczbę spraw, gdzie oskarżeni są poszukiwani listami gończymi, w sytuacji kiedy sąd uznałby, że ich obecność nie jest niezbędna.

Doręczania pism procesowych w trybie elektronicznym podmiotom, które podały swój e-mail i wniosły o taką formę doręczenia. Rozwiązanie takie oprócz szybkości doręczeń przyniosłoby oszczędności na tradycyjnym doręczaniu przez pocztę lub doręczycieli.