Trybunał Konstytucyjny przyjrzy się nowelizacji prawa o ustroju sądów powszechnych

Chodzi o dużą nowelizację z 2011 roku, która przeniosła wszystkie sprawy administracyjne w sądach z prezesów na dyrektorów.

We wniosku do Trybunału Konstytucyjnego Krajowa Rada Sądownictwa sformułowała zarówno zarzuty dotyczące procedury uchwalenia nowelizacji prawa o ustroju sądów powszechnych, jak i zarzuty merytoryczne dotyczące zmian wprowadzonych do ustawy.

Jeśli chodzi o kwestie proceduralna KRS wytknęła dwa błędy. Po pierwsze podniosła, że pierwsze czytanie ustawy zostało przeprowadzone na posiedzeniu komisji sejmowej zamiast na posiedzeniu plenarnym Sejmu. Tymczasem zgodnie z Regulaminem Sejmu pierwsze czytanie na posiedzeniu Sejmu przeprowadza się m.in. w odniesieniu do projektów ustaw regulujących ustrój i właściwość władz publicznych (art. 37 ust. 2).

Po drugie KRS zakwestionowała brak formalnego zaopiniowania przez nią projektu ustawy w postaci, którą Rada Ministrów przedłożyła Sejmowi. Zdaniem KRS, w przypadku ustaw uprawnienie do ich opiniowania dotyczy przede wszystkim tej wersji dokumentu, który został formalnie skierowany do Sejmu przez podmiot korzystający z inicjatywy ustawodawczej.

Krajowa Rada Sądownictwa sformułowała zdecydowanie więcej zarzutów natury merytorycznej. Przede wszystkim jej zdaniem rozszerzenie zakresu nadzoru nad działalnością administracyjną sądów ze strony organu władzy wykonawczej - Ministra Sprawiedliwości i przekazanie kierowania tą działalnością podległym mu organom - dyrektorom sądów, przy jednoczesnym pozbawieniu uprawnień prezesów sądów, prowadzi do naruszenia podziału i równowagi pomiędzy władzą wykonawczą i sądowniczą na rzecz przyznania prymatu tej pierwszej w zakresie administrowania sądami.

Dalej KRS zakwestionowała przepisy, które konstruują podział kompetencji pomiędzy prezesem sądu a dyrektorem sądu. We wniosku do TK wskazano, iż mimo formalnego zwierzchnictwa służbowego prezesa sądu nad dyrektorem sądu, wyłączone są sprawy związane z dysponowaniem budżetem sądu, działalność administracyjna sądu zapewnieniu odpowiednich warunków techniczno-organizacyjnych oraz majątkowych funkcjonowania sądu, a także kierowanie personelem administracyjnym (z wyjątkiem referendarzy i asystentów sędziów). Zdaniem KRS, ograniczenie w tak dalekim zakresie uprawnień prezesa sądu do kierowania podległym mu sądem na rzecz dyrektora sądu, który podlega władzy wykonawczej, narusza zasadę podziału władzy oraz odrębność i niezależność sądów.

We wniosku wytknięto także, iż przewidziane w ustawie wprowadzono fakultatywne odwołanie przez Ministra Sprawiedliwości dyrektora sądu w przypadku negatywnej oceny sprawozdania z powierzonej mu działalności sądów przez zgromadzenie ogólne sędziów apelacji, jak również wniosku przez prezesa sądu. W opinii KRS taka regulacja narusza zasadę podziału władzy oraz odrębność i niezależność sądów. Ponadto KRS uważa, że przepisy ustawy pozbawiają prezesów sądów, którzy formalnie mają być zwierzchnikami dyrektorów sądów, wpływu na wynagrodzenie tych organów. Zarówno o wysokości wynagrodzenia, jak i dodatków specjalnych oraz nagród dla dyrektorów sądów i ich zastępców ma decydować wyłącznie Minister Sprawiedliwości.

KRS zakwestionowała również art. 37 g § 5 oraz art. 37 h § 2, 3 i 4 p.u.s.p., które dotyczą relacji pomiędzy Ministrem Sprawiedliwości a prezesem sądu. Zdaniem Rady przyznanie Ministrowi Sprawiedliwości prawa do zwracania prezesowi lub wiceprezesowi sądu uwagi, nie tylko w zakresie sprawowania wewnętrznego nadzoru administracyjnego nad sądami, ale również w zakresie kierowania sądem, a także do odmowy przyjęcia informacji rocznej o działalności sądu, bez jednoczesnego zapewnienia prezesowi sądu możliwości zakwestionowania takiego stanowiska przed KRS, narusza zasadę podziału władzy oraz odrębność i niezależność sądów.

Trybunał Konstytucyjny orzeknie w sprawie zgodności:

1) ustawy z dnia 18 sierpnia 2011 r. o zmianie ustawy - Prawo o ustroju sądów powszechnych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 203, poz. 1192) z art. 2 w związku z art. 7 i art. 119 ust. 1 konstytucji oraz art. 37 ust. 2 uchwały Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 30 lipca 1992 r. Regulamin Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej (M.P. z 2012 r., poz. 32),

2) ustawy o zmianie ustawy - Prawo o ustroju sądów powszechnych oraz niektórych innych ustaw z art. 2 w związku z art. 7 i art. 186 ust. 1 konstytucji oraz art. 2 ust. 2 pkt 4 ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. o Krajowej Radzie Sądownictwa (Dz. U. Nr 100, poz. 1082 ze zm.),