Młodzi zgubili odwagę

Warszawskie Muzeum Sztuki Nowoczesnej prezentuje prace ponad 70 artystów średniego i młodego pokolenia. Wśród tych pierwszych są twórcy, którzy zrobili międzynarodową karierę: Piotr Uklański, Mirosław Bałka, Wilhelm Sasnal, Paweł Althamer, Zbigniew Libera, Artur Żmijewski. O drugich bywa także głośno, np. o uczestnikach ubiegłorocznego Biennale w Wenecji – Konradzie Smoleńskim lub Jakubie Julianie Ziółkowskim. Jednocześnie możemy odkryć innych, jeszcze mało znanych, a obiecujących artystów.

Zobacz galerię zdjęć

– Nasza wystawa stara się pełnić rolę przewodnika po sztuce współczesnej dla szerokiego kręgu odbiorców – mówi „Rz" kurator Łukasz Ronduda. – Ma ułatwić widzom poruszanie się po nowych zjawiskach artystycznych i wyrobienie własnego zdania. Zebraliśmy prace z ostatnich 3–4 lat. Bardzo chcielibyśmy, żeby forma takiej prezentacji weszła w zwyczaj i była powtarzana, jak to się dzieje na przykład na British Art Now.

Przyjemność malowania

Obaj kuratorzy – Łukasz Ronduda i Sebastian Cichocki – zgodnie twierdzą, że najbardziej widoczne obecnie zjawiska to wyczerpanie awangardy i powrót do bardziej tradycyjnych obszarów: malarstwa, rzeźby, rysunków, rzemiosła. Przyjemność malowania czy rzeźbienia nie jest już obciachem.

Młodzi artyści nie chcą, a prawdę mówiąc, nie muszą walczyć o miejsce dla sztuki współczesnej czy raczej instytucji ją reprezentującej, jak to było w czasach awangardy. Dziś działa ich już naprawdę wiele. Młodzi szukają więc wzorów nie w awangardzie, ale częściej w sztuce klasyków i dawnych mistrzów.

Jakub Julian Ziółkowski maluje, czerpiąc inspiracje z tradycji – od Boscha do Ensora. Ewa Juszewska odwołuje się do malarstwa XVI–XVIII wieku, niemal kopiując dawne kobiece portrety; ich pozy i stroje. Przemalowuje tylko głowy, kreując surrealne wizerunki, by podkreślić, że kobiety przez wieki były zdominowane przez mężczyzn i nie miały głosu ani prawa do swej tożsamości. Można dyskutować, czy zwrot ku tradycji oznacza, że młodzi utracili pazur lub uznali, że to pewniejsza droga do wieczności; czy może jest to znak odrodzenia autentycznej sztuki.

Paradoksalnie, na tle młodych starsza generacja wypada bardziej buńczucznie. Wystarczy spojrzeć na „Wolnego strzelca" Zbigniewa Libery – ironiczny autoportret artysty z 2013 roku. Na fotograficznym dyptyku widzimy go pojmanego przez stróży prawa na strzeżonym osiedlu. Bez wątpienia to czytelna krytyczna metafora relacji artysty i współczesnego społeczeństwa. Może więc współczesnym artystom nadal daleko do raju na ziemi...

Różnicę między średnią i młodą generacją najlepiej obrazuje zestawienie rzeźby „Koziołek Matołek" Pawła Althamera i wideo „Wyjście w Polskę" Honoraty Martin. W rzeźbie z drutu i poszarpanych materiałów Althamer stworzył portret wędrowca, który jak bohater bajki Kornela Makuszyńskiego rusza „po szerokim szukać świecie tego, co jest bardzo blisko...", a zarazem nawiązuje do społecznych akcji samego artysty, wcielającego się w różne bajeczne postacie (od Koziołka do Kosmity) i przemierzającego świat z nadzieją, że nie tylko go pozna, ale i zmieni.

Martin rejestruje natomiast swą samotną dwumiesięczną tułaczkę po Polsce. Podjęła ją pewnego lipcowego dnia, wychodząc z domu bez określonego celu. Chciała po prostu doświadczyć samotnego marszu, poobserwować świat i przypadkowo spotkanych ludzi. Z chaotycznego zamiaru niespodziewanie zrodziła się niezwykła relacja.

Utopia starszych

Jak widać, starsi wierzą ciągle nie tylko w sztukę, ale i utopijne społeczne zmiany. Młodzi odwracają się od sztuki zaangażowanej i krytycznej. Satysfakcję czerpią z tworzenia i osobistych przeżyć. Tomasz Kowalski wyruszył wprawdzie w podróż na Polesie tropami Witkacego, ale gwasze, które potem malował, dotyczą osobistych psychodelicznych przeżyć młodego artysty i jego przyjaciół.

Szczególnie warto spostrzec, że artyści tworzą dziś znaczące dzieła już nie tylko w miastach, ale i na wsi, jak Daniel Rycharski, który po studiach na ASP w Krakowie wrócił do rodzinnej wsi i zaczął tam upowszechniać wiejski street art czy organizować biennale form przestrzennych. Razem z „Co widać" Muzeum Sztuki Nowoczesnej otwiera kolejną prezentację fragmentu swej kolekcji, zatytułowaną „W niedalekiej przyszłości".