Ćwierć wieku, jakie upłynęło od uchwalenia aktu normatywnego Rzeczypospolitej Polskiej najwyższej rangi, daje okazję do podsumowania aktywności polskiego ustawodawcy w poszczególnych kategoriach spraw społecznych i gospodarczych, których regulowanie nakazują normy Konstytucji RP z 2 kwietnia 1997 r. Metoda badawcza, zwana leksometrią, obejmująca zastosowanie narzędzi modelowania matematycznego, niejednokrotnie pozwala zweryfikować głoszone powszechnie tezy o kierunkach aktywności krajowego ustawodawcy.
Czytaj więcej
To nie czas, by forsować lex Czarnek. Musimy skupić się na tym, by szkoły były gotowe od września na przyjęcie ukraińskich uczniów – mówi Mirosław Wróblewski, dyrektor w Biurze Rzecznika Praw Obywatelskich
Omówienie rezultatów zastosowania tej metody warto rozpocząć od spraw, które mają największe znaczenie dla budowania dobrej kondycji społeczeństwa. Konstytucja nakłada na państwo wiele obowiązków związanych z zaspokajaniem potrzeb indywidualnych obywateli. Wyniki badań wskazują, że polski prawodawca wykazywał nie tylko stałe, ale nawet często rosnące zaangażowanie w realizację wskazanych kategorii norm konstytucyjnych. Często pojawia się teza, że dopiero po 2015 r. nastąpił przełom w tworzeniu prawnych regulacji funkcji redystrybucyjnej państwa. Jednak wyniki badań praktyki legislacyjnej z lat 2016–2021 wskazują, że aktywność na polu inicjatyw ustawodawczych poświęconych funkcji redystrybucyjnej państwa znacznie wzrosła tylko w 2019 r. (w tym roku miały miejsce wybory). Ogólny poziom zaangażowania ustawodawcy w tworzenie inicjatyw legislacyjnych związanych z funkcją redystrybucyjną państwa nie był natomiast znacząco wyższy niż w czasach, kiedy rządy koalicji PO–PSL zwalczały skutki światowego kryzysu gospodarczego. Patrząc bowiem od strony budowy systemu, a nie od strony wielkości środków finansowych przeznaczonych na pojedyncze projekty legislacyjne, można zauważyć, iż koalicja PO–PSL wykazywała co najmniej taki sam (okresowo nawet wyższy) poziom zaangażowania w tworzenie regulacji związanych z realizacją funkcji redystrybucyjnej państwa jak obecna koalicja rządząca.
Słabsza strona
Normy Konstytucji RP obejmują także szeroki wachlarz zagadnień, które od strony prawnej można przełożyć na problem normatywnego wzmacniania pozycji słabszych stron stosunków społeczno- gospodarczych. Wyniki badawcze ujawniają bardzo niepokojący „rekord trzydziestolecia” przypadający na 2021 r., czyli najwyższy historycznie wskaźnik poziomu zainteresowania ustawodawcy redukowaniem standardu ochrony praw podmiotowych. Co więcej, cały okres rządów Zjednoczonej Prawicy (2016–2021) jawi się jako „rekordowy” dla tworzenia regulacji redukujących możliwości działania słabszych stron stosunków społeczno-gospodarczych.
W prezentowanych wynikach badań nie może zabraknąć analizy działań ustawodawcy związanych z regulowaniem mechanizmów funkcjonowania samych władz publicznych. Kwestii tej poświęcona jest de facto większość przepisów konstytucji. Analizując tendencję legislacyjną w latach 1990–2021, ogólnie można zaobserwować kierunek działań prawotwórczych obliczony na wzrost potencjału władzy publicznej. Przy czym w ostatnich latach działania te obejmują przede wszystkim wzmocnienie władzy wykonawczej kosztem judykatury.
