Niższy wiek emerytalny zmniejszy podaż pracy

W październiku wejdzie w życie ustawa wprowadzająca powszechny wiek emerytalny 60 lat dla kobiet i 65 lat mężczyzn. To odwrócenie reformy z 2013 r. zakładającej stopniowe wydłużenie wieku do 67 lat dla obu płci.

W IV kwartale w efekcie tych zmian można więc spodziewać się kumulacji nowych klientów ZUS. Uprawnienia do świadczenia uzyskają bowiem nie tylko kobiety, które skończą wówczas 60 lat, ale także wszystkie panie w wieku między 60 a 61 lat i 8 miesięcy (czyli takie, które według obecnych zasad z przejściem na emeryturę musiałyby poczekać nawet do IV 2019 r.). W przypadku mężczyzn chodzi o osoby w wieku między 65 lat a 66 lat i 8 miesięcy.

Prezes ZUS Gertruda Uścińska potwierdziła ostatnio, że po wejściu w życie ustawy obniżającej wiek emerytalny tylko w ostatnim kwartale tego roku uprawnienia emerytalne zyska ok. 330 tys. osób, z czego 82 proc. może złożyć wniosek o świadczenie. Dla porównania w całym 2015 r. na emeryturę odeszło ok. 225 tys. osób, a w 2013 r. – 104 tys. osób. – Kryzys demograficzny dotychczas wydawał się jak yeti, wszyscy wiedzą, że jest, ale nikt go nie widział. Od października polski rynek pracy zacznie doświadczać go w pełnym wymiarze – komentuje Andrzej Kubisiak, dyrektor zespołu analiz i komunikacji w Work Service.

„Rzeczpospolita" zapytała samych pracodawców, zarówno z sektora prywatnego, jak i publicznego (bo liczba pracujących osób starszych w obu sektorach jest mniej więcej równa), czy i jak przygotowują się do nadchodzących zmian.

Przykładowo w samym Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych po prostu dopuszcza się możliwość ograniczenia stanu zatrudnienia. W tym roku uprawnienie emerytalne zyska ok. 3,1 tys. pracowników ZUS, gdyby wszyscy odeszli – liczba zatrudnionych zmniejszyłaby się o ok. 5 proc.

Z kolei część pracodawców zwraca uwagę, że sporo potencjalnych emerytów jednak z pracy nie odchodzi, więc pewnie i w tym roku będzie podobnie. Tak uważa np. Ryszard Kardasz, prezes Przemysłowego Centrum Optoelektroniki w Warszawie, zatrudniającego 620 fachowców, w znacznej części w zaawansowanym wieku, czy też szefostwo urzędu miejskiego w Gdyni. Urząd wylicza, że w październiku tego roku w sumie 107 osób mogłoby odejść pracy. Ale około połowa z nich już obecnie ma uprawnienie emerytalne, a nadal jest aktywna zawodowo.

Kolejna grupa przedsiębiorstw i urzędów liczy zaś, że w razie ubytków z łatwością będzie mogła je uzupełnić. – Odejście osób wieku emerytalnym nie spowoduje rewolucji w naszym urzędzie, wpisze się to w politykę odmładzania kadry – zauważa Beata Górka z lubelskiego urzędu marszałkowskiego.

Eksperci ostrzegają jednak, że nie zawsze i nie wszędzie uzupełnianie braków kadrowych będzie sprawą prostą. – W regionach, w których już teraz brakuje rąk do pracy, oraz w branżach o niskich płacach prosta zmiana pokoleniowa może być problematyczna. Cześć pracodawców będzie musiała płacić więcej osobom starszym, by zatrzymać ich w pracy, albo młodym, by zachęcić ich do pracy – zauważa Wojciech Warski, ekspert BCC.

– Możliwe, że na masową skalę firmy zaczną zatrudniać emerytów z powrotem, bo nagle staną się oni atrakcyjnymi pracownikami. Skoro można łączyć emeryturę z pracą, to pracodawcy chętnie takiego pracownika, któremu już nie trzeba płacić tyle co wcześniej, zatrudnią – zauważa jeden z naszych rozmówców proszących o anonimowość.

Co ważne, problemy widoczne będą nie tylko w tym roku. – Spodziewamy się, że obniżenie wieku emerytalnego może pogłębić spadek liczby osób aktywnych zawodowo ogółem, co przełoży się na większe trudności w znalezieniu pracowników w przyszłości – informuje „Rz" Jeronimo Martins Polska, właściciel sieci sklepów Biedronka.

Zdaniem ekspertów rząd powinien przygotować pakiet rozwiązań, które pomogą firmom w obliczu nadchodzących problemów wynikających ze zmian demograficznych. Na razie jednak takich działań nie widać. Wciąż nie mamy porządnej polityki migracyjnej, nie jest też rozwiązana kwestia pracy emerytów czy zachęt do dłuższego zatrudniania.