Dialog międzypokoleniowy w sieci

Jak sprawić, by nowe technologie i internet nie stały się celem samym w sobie? W jaki sposób te narzędzia mają posłużyć do rozwoju nowych umiejętności, a także budowania relacji międzypokoleniowych? Jak w sposób najbardziej efektywny wykorzystywać lokalne pracownie multimedialne? Wokół tych tematów skoncentrowała się dyskusja pod hasłem „Wpływ nowych technologii na rozwój lokalnych społeczności". Debatę zorganizowała „Rzeczpospolita" w pracowni multimedialnej przy filii Biblioteki Publicznej w Ryczywole w województwie mazowieckim.

Na ciągłe zróżnicowanie w sposobie używania internetu zwrócił uwagę prof. Jacek Pyżalski z Uniwersytetu Adama Mickiewicza w Poznaniu.

– Dziś 98 proc. najmłodszych używa internetu. Osoby w wieku 65 plus to grupa, która ma najmniejszy dostęp choćby do komputera z internetem. Jednak coraz rzadziej się mówi o nierównościach z uwagi na brak sprzętu pozwalającego na dostęp do sieci. W to miejsce wkraczają duże różnice, jeśli chodzi o jakość wykorzystania internetu – mówił prof. Pyżalski i przytoczył badania użytkowników internetu.

Wynika z nich, że 70–80 proc. osób np. rozmawia ze znajomymi na portalach społecznościowych. Jeśli chodzi o bardziej twórcze wykorzystanie, np. prowadzenie bloga czy fanpage'a, to te wyniki są jednocyfrowe.

– Dlatego pracownie multimedialne to miejsce, w którym następuje wyrównywanie nierówności pod kątem jakości wykorzystania nowych technologii. Chodzi na przykład o pokazywanie rozwiązań, na które użytkownik pozostawiony samemu sobie by nie wpadł – dodał profesor.

Podobne zdanie miała Eliza Gryszko z Towarzystwa Inicjatyw Twórczych „ę": – Chodzi o to, by pokazać młodym ludziom, że w internecie można tworzyć różne ciekawe rzeczy, np. film poklatkowy – wyjaśniała. – Ale nie można zapominać o seniorach – tym osobom trzeba pokazać, że internet może ułatwić życie, np. kontakt z bliskimi za granicą przez Skype'a. Wcześniej nie zawsze kto miał ich tego nauczyć.

Odpowiedzialność społeczna

Kto zatem może się stać liderem lokalnej społeczności, swego rodzaju edukatorem, jeżeli chodzi o rzeczywistość cyfrową?

– Tego rodzaju problemy najlepiej rozwiązać oddolnie, przez liderów, którzy wyłaniają się w danej społeczności – zauważył dr Łukasz Tomczyk z Uniwersytetu Pedagogicznego w Krakowie. – W Polsce mamy już sporą siłę tysięcy osób, trenerów, edukatorów, którzy zostali przeszkoleni w różnych formach i formułach. Nie są to profesjonaliści, ale pasjonaci, którzy chcą się dzielić swoją wiedzą.

Tomczyk zwraca jednak uwagę, że ważne są potrzeby – te uświadomione i nieuświadomione. – W przypadku tych drugich ludzie nie widzą korzyści z internetu. Dlatego rola edukatorów polega na tym, by te korzyści nieuświadomione pokazywać – dodał.

Jednak, jak podkreślali dyskutanci, istotna staje się rola partnerów komercyjnych, którzy inwestują w rozwój społeczeństwa cyfrowego. Duże znaczenie ma to, żeby tego rodzaju inwestycje przyniosły pożądany skutek.

– Kluczowe jest to, że chcemy być operatorem odpowiedzialnym – mówił Konrad Ciesiołkiewicz, dyrektor komunikacji korporacyjnej i CSR Orange Polska, która uruchomiła 76 pracowni multimedialnych w Polsce. – Czyli kimś, kto bierze odpowiedzialność za najbliższe otoczenie, w którym funkcjonuje. Inwestycje, które realizujemy, dzielimy na infrastrukturalne i społeczne. Te społeczne nie przekładają się wprost na zwrot finansowy. Zwrotem w tym przypadku jest zmiana społeczna. I dziś tak naprawdę barierą dla wielu jest świadomość potrzeb, czyli świadomość, że internet może nam pomagać. Dlatego z dużą nadzieją podchodzimy do inwestycji w szeroko pojętą edukację cyfrową, gdyż nowe technologie wykorzystuje się do budowania wspólnot i odpowiedzialności za społeczności lokalne. A z badań wynika, że u prawie 80 proc. osób, które zetknęły się z pracowniami multimedialnymi, nastąpił wzrost ich kompetencji cyfrowych. W ten sposób ludzie mogą realizować swoje pasje, rozwijać się zawodowo – dodał Ciesiołkiewicz.

Przekonać sceptyków

Czy jednak powstawanie pracowni cyfrowych w niewielkich ośrodkach nie prowadzi do zderzenia z obojętnością lokalnej społeczności?

– Tylko na początku, w momencie powstania naszej pracowni w 2012 roku, ludzie nie byli przekonani – wspominała Krystyna Pszczółkowska, była kierownik pracowni multimedialnej w Ryczywole. – Musieliśmy osobiście zapraszać starsze osoby, by przyszły do nas i zobaczyły, że komputer to nic strasznego. Teraz takich oporów nie mają – dodała.

– Przez pracownię przewija się większość naszych mieszkańców, a także osoby z okolicy – mówiła Beata Bogumił, obecna szefowa pracowni.

Jak do pracowni przyciągnąć osoby starsze? One również mają potrzeby, które najszybciej może zaspokoić korzystanie z internetu.

– Osobom starszym nie możemy od razu mówić, jak zrobić przelewy bankowe przez internet, bo początkowo nawet nie dowierzają, że jest to możliwe – zauważyła Krystyna Pszczółkowska. – Jednak stopniowo pokazujemy pewne możliwości, np. sprawdzenie przez internet wizyt u lekarza.Dopiero później zaczynają robić przelewy bankowe i przestają się tego bać.

Warto jednak się zastanowić, w jaki sposób istnienie pracowni multimedialnych może się stać napędem kompetencji cyfrowych na większą skalę.

– Tak naprawdę udają się te inicjatywy, w których internet jest wpleciony w sensowne działania społeczne – zauważył prof. Pyżalski. – W jednym z projektów młodzi ludzie nagrywali rozmowy ze starszymi osobami. Później umieszczali je w internecie. Ważne jednak było to, że stanowiło to swego rodzaju dialog międzygeneracyjny i że nastąpiło spotkanie międzyludzkie. Starsi ludzie w ten sposób doświadczyli tego, że młodzi się nimi interesują, a młodzież nauczyła się rozmawiać ze starszym pokoleniem. Media same w sobie nie są atrakcyjne, jeżeli nie mamy na nie pomysłu.

Z kolei Beata Bogumił zwróciła uwagę, że same, nawet najnowocześniejsze, urządzenia nie wystarczają do nabycia kompetencji cyfrowych: – To, w jaki sposób wykorzystamy sprzęt, który mamy w pracowni, zależy od ludzi. Twórcze wykorzystanie takich narzędzi spaja lokalną społeczność. Jeżeli nagrywamy materiał naszą kamerą, to później trzeba usiąść i wspólnie go zmontować.

Transmisja międzypokoleniowa

Czy zdarzają się sytuacje, że mimo powstania na przykład pracowni edukacja cyfrowa nie przynosi żadnego skutku?

– To nie jest wina technologii, ale lidera, który nie potrafi skupić wokół siebie społeczności – zauważyła Eliza Gryszko. – Trzeba umieć pokazać, że pracownia nie jest wyłącznie miejscem z komputerami, ale takim, do którego można przyjść, a lider pomoże, zorganizuje odpowiednie zajęcia. Potencjał, który tkwi w takich miejscach, jest tak naprawdę w ludziach, bo bez nich nawet najlepszy sprzęt nie da żadnych efektów – dodała.