Kłopotliwe obliczenia świadczeń przy matczynej emeryturze

Sprawa dotyczyła kobiety (matki ósemki dzieci), której ZUS odmówił prawa do rodzicielskiego świadczenia uzupełniającego – „Mama 4+”.

Przypomnijmy, że ma ono zapewnić środki utrzymania osobom, które zrezygnowały z zatrudnienia, aby wychowywać dzieci, lub z tego powodu w ogóle go nie podjęły. Wsparcie przysługuje w wysokości najniższej emerytury (obecnie 1588,44 zł). Gdy natomiast osoba zainteresowana pobiera już świadczenie z ZUS lub KRUS, lecz jest ono mniejsze, zostaje podwyższone do kwoty najniższej emerytury. Pomoc jest wypłacana rodzicom, którzy nie mają niezbędnych środków na utrzymanie.

W opisywanej sprawie ta właśnie kwestia przesądziła o odmowie przyznania świadczenia. Przesłanka ta jest problematyczna, ponieważ nie została zdefiniowana w ustawie. W celu ustalenia tego kryterium ZUS ocenia posiadane środki utrzymania na tle wysokości najniższej emerytury. Istotny jest zatem dochód. ZUS zwrócił uwagę, że w opisywanym przypadku jest on wyższy od najniższego świadczenia (składa się na niego emerytura oraz dochód z gospodarstwa rolnego). Na tej podstawie stwierdził, że kobieta nie pozostaje bez niezbędnych środków utrzymania.

W skardze do WSA na tę decyzję skarżąca podniosła, że nie rozumie, dlaczego przekroczyła ustawową granicę, skoro gospodarstwo rolne generuje same koszty.

Czytaj więcej

Praca, Emerytury i renty

Matczyne emerytury mało popularne

Niewielu panów korzysta z rodzicielskiego świadczenia uzupełniającego. KRUS od początku istnienia programu przyznał je tylko jednemu mężczyźnie.

Sąd stanął po stronie kobiety. Wyjaśnił, że przy ustalaniu przesłanek uprawniających do omawianego świadczenia należy się odnosić do rzeczywistego stanu faktycznego, a nie do założeń o charakterze hipotetycznym. Badając okoliczność posiadania dochodu zapewniającego niezbędne środki utrzymania, konieczne jest więc, zdaniem sądu, odnoszenie się do kwot, jakie realnie zasilają co miesiąc budżet domowy wnioskodawczyni. Zwrócił przy tym uwagę, iż w ustawie o rodzicielskim świadczeniu uzupełniającym (tekst jedn. DzU z 2022 r., poz. 1051) brakuje przepisów podobnych do regulacji zawartych w rozporządzeniu w sprawie zweryfikowanych kryteriów dochodowych oraz kwot świadczeń pieniężnych z pomocy społecznej (DzU z 2021 r., poz. 1296), dotyczącej ustalania fikcji prawnej dochodu z 1 ha przeliczeniowego. W zakresie nieuregulowanym odsyła ona wyłącznie do przepisów kodeksu postępowania administracyjnego, a nie do ustawy o pomocy społecznej. Świadczenia uzupełniające dla rodziców nie posiada bowiem charakteru socjalnego. WSA uznał, że ZUS w sposób nieuprawniony obliczył dochód z gospodarstwa rolnego skarżącej, posługując się metodą, którą nie powinien. W konsekwencji błędne ustalił stan faktyczny, co doprowadziło do odmowy przyznania świadczenia.

Skargę kasacyjną do NSA wniósł ZUS. Sąd ją oddalił.

W rozpoznawanej sprawie zasadnicze znaczenie miała ocena sposobu ustalania dochodu z posiadanego gospodarstwa rolnego. NSA przyznał w tej kwestii rację sądowi pierwszej instancji.

Przesadzając jednocześnie o braku możliwości ustalania dochodu osiąganego przez wnioskodawczynię z gospodarstwa rolnego poprzez zastosowanie w drodze analogii przepisów ustawy o pomocy społecznej i wydanego na jej podstawie rozporządzenia. Byłoby to dopuszczalne jedynie w razie wystąpienia w systemie luki.

W niniejszej sprawie one jednak nie zachodzą, albowiem ustawodawca w przepisach u.r.ś.u. wskazał, że ustalenie dochodu osiąganego przez wnioskodawczynię z gospodarstwa rolnego odbywa się na podstawie złożonego przez niego oświadczenia.

Jeżeli organ będzie wątpił w jego wiarygodność, może zażądać przedłożenia innych dowodów. Nie może jednak czynić ustaleń poprzez stosowanie w drodze analogii przepisów ustawy o pomocy społecznej.