Sprawiedliwe wywłaszczenia, prostszy VAT. Oto najnowsze propozycje deregulacyjne

„Rzeczpospolita” jako pierwsza dotarła do najnowszego pakietu propozycji deregulacyjnych inicjatywy „SprawdzaMY”, czyli społecznego zespołu Rafała Brzoski. Niektóre z wcześniejszych pomysłów tego zespołu przyjęła we wtorek Rada Ministrów.

Mniej biurokracji spadkowej. Notariusze z dostępem do aktów stanu cywilnego?

Najnowsza propozycja zespołu Brzoski ma ułatwić formalności urzędowe przed notariuszem (to zresztą już kolejna inicjatywa ułatwiająca życie rejentom i ich klientom). Dziś, gdy rodzina zmarłej osoby chce uzyskać notarialne poświadczenie nabycia spadku, musi się nie tylko wylegitymować, ale dostarczyć też odpis aktu zgonu spadkodawcy i odpisy aktów stanu cywilnego osób powołanych do spadku z ustawy. Trzeba także dostarczyć zaświadczenie z urzędu gminy o numerze PESEL osoby zmarłej. Zresztą podobne zaświadczenia trzeba przedstawiać notariuszowi przy umowach darowizny nieruchomości i majątkowej umowie małżeńskiej.

Czytaj więcej

Spadki i darowizny

Deregulacja przed notariuszem? Trzeba usunąć niepotrzebne zaświadczenie

Kto chce szybko sprzedać nieruchomość odziedziczoną po rodzicach, musi dziś starać się o zaświadc...

Wszystkich tych formalności można by uniknąć, gdyby notariusze mieli dostęp do aktów stanu cywilnego. I właśnie taką zmianę proponuje inicjatywa „SprawdzaMY”. Konieczne zmiany powinny nastąpić w ustawie – Prawo o aktach stanu cywilnego, Prawie o notariacie oraz w ustawie o ewidencji ludności.

W uzasadnieniu tej propozycji zespół Brzoski pisze, że udostępnienie notariuszom bezpośredniego dostępu do baz danych nie tylko wyeliminuje starania spadkobierców o dodatkowe dokumenty, ale też zmniejszy ryzyko posługiwania się fałszywymi dokumentami. „Jest to kwestia szczególnie istotna w kontekście bezpieczeństwa obrotu nieruchomościami, będącymi często mieniem o wysokiej wartości” – zauważają pomysłodawcy.

Wywłaszczenia na inwestycje publiczne mają być mniej bolesne

Nieruchomości, choć w innym aspekcie, dotyczy także pomysł kompleksowego uregulowania wywłaszczeń na cele inwestycji publicznych. Zespół Brzoski zauważa, że dziś wywłaszczenia gruntów, zwłaszcza tych rolniczych, odbywają się na warunkach bardzo niekorzystnych dla osób wywłaszczanych. Uchwalono nawet specustawy (jak np. ta o Centralnym Porcie Komunikacyjnym), które rozdzielają moment wywłaszczenia od zapłaty odszkodowania. W rezultacie wypłata odszkodowania może nastąpić nawet po kilku latach. Nie ma też mechanizmu zamiany gruntów na inne, będące własnością Skarbu Państwa.

Dlatego inicjatywa „SprawdzaMY” proponuje kompleksowe zmiany w 14 ustawach, które uporządkowałyby sytuację wywłaszczeń na ważne cele publiczne. Takie przepisy zawierałyby m.in. jasną definicję „istotnej inwestycji celu publicznego”, a także gwarancje procesowe. Chodzi np. o uzupełnienie dzisiejszych przepisów o zasadę niepogarszania w II instancji decyzji o wywłaszczeniu, gdy osoba wywłaszczona się odwołała. Propozycja zakłada też m.in. obowiązek dla inwestora, by przedstawił propozycję wysokości odszkodowania jako najwyższej możliwej wartości ustalonej zgodnie z zasadami obowiązującymi dla „programu dobrowolnych nabyć”. Jako jedną z opcji zaproponowano ustalenie ceny takiej nieruchomości jako 120 proc. jej wartości rynkowej.

Propozycje podatkowe zespołu Brzoski. Skomplikowany VAT dla rolki sushi

W najnowszym zestawie propozycji zespołu Brzoski znalazły się też propozycje podatkowe, tym razem dotyczące VAT. Pierwsza z nich to ujednolicenie tego podatku na żywność. Dziś jest ona opodatkowana aż trzema różnymi stawkami: 5 proc., 8 proc. i 23 proc. Nie zawsze są one spójne z prozdrowotną polityką fiskalną. Na przykład bezalkoholowe piwo czy wino jest objęte niższym podatkiem od... wody. Piwo bez procentów wraz z sokami i napojami podlega stawce pięcioprocentowej, a woda – 23 proc. Problemem są też różne stawki VAT w tych samych kategoriach dóbr: herbata – 23 proc., a mieszanka herbaciana już 8 proc., kawa naturalna ma 23 proc., gdy kawa zbożowa 8 proc.

Ryby są obciążone stawką pięcioprocentową, a krewetki – już 23 proc. W efekcie restauratorzy muszą szczegółowo analizować składniki oferowanych dań i podejmować odważne decyzje. Jak zauważają pomysłodawcy, raz rolka sushi ze smażoną krewetką (skorupiakiem) objęta jest stawką 23 proc. VAT, a raz może mieć 5 proc. Kluczowa może okazać się zawartość ryb i skorupiaków, mniejsza niż 20 proc. masy towaru.

Zespół deregulacyjny proponuje wyrównanie stawki VAT dla produktów spożywczych w tych samych kategoriach, co ułatwi działalność w branży spożywczej i ograniczy arbitralność regulacji podatkowych. Pomysłodawcy przypominają o możliwości prozdrowotnego oddziaływania podatków przy kształtowaniu cen żywności.

Czytaj więcej:

Podatki

Limit zwolnienia z VAT będzie wyższy w 2026 r. To element deregulacji

Przedsiębiorca będzie musiał płacić V...

Pro