Intercyza: jak sporządzić umowę majątkową małżonków

Oczywiście nic nie stoi na przeszkodzie, aby umowę znoszącą wspólność majątkową i wprowadzającą rozdzielność podpisali w trakcie małżeństwa. Wtedy jednak, zwłaszcza gdy do podpisania umowy dochodzi już po zaciągnięciu olbrzymiego kredytu i pojawiają się problemy z jego spłatą – może być za późno na uratowanie majątku.

Rozdzielność majątkowa to trudna decyzja do zaakceptowania, zwłaszcza dla drugiego małżonka, który albo sam niewiele zarabia, albo zajmuje się domem. Rozwiązanie to zyskuje jednak na popularności. Dodatkowo zaś zabezpiecza interesy obojga małżonków.

Intercyza to nic innego jak umowa, która nabiera ważności, jeśli jest spisana w formie aktu notarialnego. Małżonkowie zamieszczają w niej decyzję o wyłączeniu małżeńskiej wspólności majątkowej jeszcze przed zawarciem małżeństwa. Składając pod umową podpis, zaświadczają oboje, że godzą się na rozwiązanie spraw majątkowych w sposób w niej zaproponowany.

Umowa nabiera ważności po zaślubinach. Jeśli zatem do nich – z różnych powodów – nie dojdzie, przyszli małżonkowie nic nie ryzykują. Zawarta umowa będzie uważana jako nieistniejąca. Można ją wtedy wyrzucić do kosza.

Osoby decydujące się na taką umowę muszą mieć pełną zdolność do czynności prawnych.

Wizyta u notariusza

Oczywiście za przygotowanie takiej umowy trzeba będzie notariuszowi zapłacić. Ile? Maksymalna taksa notarialna za tego rodzaju czynność wynosi 400 zł, co oznacza, że może uda się znaleźć kancelarię notarialną, w której za przygotowanie umowy uda się zapłacić mniej.

Z pewnością zaś notariusz nie może za jej sporządzenie zażądać od nas więcej. Nie pozwalają mu na to przepisy. Mowa o rozporządzeniu ministra sprawiedliwości z 28 czerwca 2004 r. w sprawie maksymalnych stawek taksy notarialnej (DzU nr 148, poz. 1564 ze zm.).

Pamiętajmy też, że do podanej kwoty musimy doliczyć jeszcze 23 proc. VAT.

Intercyzą nie musimy oczywiście jedynie wyłączać wspólności majątkowej. Mamy też prawo ograniczyć wspólność majątkową poprzez wyłączenie konkretnych przedmiotów, które bez tej umowy weszłyby do majątku wspólnego (np. wynagrodzenie za pracę jednego z małżonków), i ustalenie, że będą one należały do majątków odrębnych.

Razem, choć osobno

Małżonkowie, których obowiązuje rozdzielczość majątkowa, są w pozycji osób sobie obcych, jeśli chodzi o sprawy majątkowe. Ich sytuacja jest zupełnie inna od tej, w jakiej znajdują się osoby, które zawarły związek małżeński, lecz takiej umowy nie podpisały. One po ślubie mają wspólny majątek, wspólnie kupują mieszkanie, sprzęty gospodarstwa domowego, kino domowe, samochody itp. Każde z nich ma w majątku taki sam udział, niezależnie od tego, czy i w jakim stopniu przyczynia się do jego tworzenia.

Tymczasem po podpisaniu intercyzy każde z małżonków samo pracuje na swój majątek. Dodatkowo, gdy rozdzielność ustanowiono przed zawarciem związku, każdy z małżonków zachowuje zarówno majątek nabyty przed ślubem, jak też nabyty później.

W przypadku, gdy umowę o rozdzielności majątkowej zawieramy już w czasie trwania małżeństwa, wówczas każdy małżonek zachowuje te składniki majątku, które przypadły mu w drodze podziału majątku wspólnego, oraz przedmioty nabyte już po wprowadzeniu rozdzielności. Każdy z małżonków ma wówczas pełną swobodę dysponowania swoim majątkiem. Sam również odpowiada względem wierzycieli za zaciągnięte przez siebie zobowiązania.

Warto o umowie uprzedzić

Z art. 471 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, wynika, że małżonek może powoływać się względem innych osób na umowę majątkową małżeńską, gdy jej zawarcie oraz rodzaj były tym osobom wiadome. Nie oznacza to jednak, że małżonkowie muszą informować wszystkich po kolei, np. krewnych i znajomych, że taką umowę podpisali. Jeśli jednak zawierają umowę z kontrahentem (np. zaciągają kredyt czy pożyczkę), to o rozdzielności majątkowej powinni go powiadomić.

W praktyce warto zadbać, aby informacja o tym, że wierzyciel wie o łączącym małżonków ustroju rozdzielności majątkowej, została potwierdzona na piśmie. To na wypadek, gdyby doszło do egzekucji. Wtedy możemy pokazać komornikowi dokument, z którego będzie wynikało, ze mamy rozdzielność majątkową.

Szanse na to mamy jednak wtedy, gdy wierzyciel wiedział o wyłączeniu wspólności majątkowej. Brakiem wiedzy o rozdzielności nie można się jednak zasłaniać, gdy z ksiąg wieczystych wynika, że dane dobro należy do majątku osobistego małżonka.

Co można zyskać...

Na intercyzie (lub umowie wyłączającej wspólność majątkową w trakcie małżeństwa) można zyskać, ale też i stracić. Małżonkowie sami powinni ocenić, na czym im zależy i jakiemu celowi tak naprawdę umowa ma służyć.

Jeśli przyszli małżonkowie decydują się na podpisanie intercyzy tylko po to, aby mieszkanie darowane jednemu z nich przez jego rodziców nie weszło do majątku wspólnego, nie muszą tego robić. Intercyza nic tu nie da. Tak naprawdę w ogóle nie jest potrzebna (jeśli to jest jedyny powód jej sporządzania). To dlatego, że majątek nabyty przez jednego z małżonków przed ślubem nie wchodzi do wspólności majątkowej.

Przykład

Nasza córka wychodzi za miesiąc za mąż. Przed kilkoma dniami darowaliśmy jej duże mieszkanie. Obawiamy się, że nasz przyszły zięć nie będzie jej wierny. Pomyśleliśmy więc, że powinni podpisać intercyzę. To na wypadek, gdyby ich małżeństwo się rozpadło i zięć rościłby sobie prawa do jej mieszkania. Czy dobrze myślimy?

Nie. W takim przypadku intercyza jest zbędna. Mieszkanie należy do majątku odrębnego córki i zięć nie będzie miał do niego prawa (chyba że córka postanowi rozszerzyć wspólność majątkową na jej majątek odrębny).

Intercyza ma sens wtedy, gdy małżonkom zależy na tym, aby mieć oddzielne konta i oddzielne majątki (powody mogą być różne, np. jedno z nich zarabia bardzo dobrze, drugie znacznie gorzej itp.).

Na intercyzę warto się zdecydować również wtedy, gdy np. jedno z małżonków zamierza prowadzić działalność gospodarczą. Rozkręcanie firmy łączy się z dużym ryzykiem. Intercyza pozwala w razie kłopotów uchronić współmałżonka przed wierzycielami. To dobre rozwiązanie zwłaszcza wtedy, gdy współmałżonek nie ma ręki do interesów.

Pamiętajmy jednak, że jeśli dług już powstał, to spisanie umowy wprowadzającej rozdzielność majątkową nic nie da. Nie ma zaś sensu podpisywać intercyzy, gdy małżonkom zależy jedynie na tym, aby jedno z nich nie miało dostępu do konta bankowego drugiego. Wystarczy wtedy oddzielny rachunek.

Plusem intercyzy jest nieograniczony i samodzielny sposób rozporządzania swoim majątkiem (nie trzeba się tłumaczyć z podejmowanych decyzji, nie ma konieczności uzyskiwania zgody współmałżonka na pewne czynności). Nie trzeba też walczyć przed sądem o majątek, gdy małżeństwo się rozpada i dochodzi do rozwodu.

...a co stracić

Podstawową wadą umowy o rozdzielności majątkowej jest to, że uniemożliwia ona małżonkom wspólne rozliczenie z uzyskiwanych dochodów w urzędzie skarbowym. A to może być opłacalne zwłaszcza wtedy, gdy są spore różnice w zarobkach męża i żony.

Niestety, do wspólnego rozliczenia konieczne jest pozostawanie we wspólności majątkowej. I to przez cały rok podatkowy, za który składane jest roczne zeznanie PIT.

Rodzaje umów majątkowych

Małżonkowie mogą:

1. Rozszerzyć wspólność majątkową

– to, co było poprzednio własnością tylko jednego z małżonków, staje się od dnia ślubu (lub podpisania umowy) wspólne

2. Ograniczyć wspólność majątkową

– wyłączyć z niej pewne składniki, np. zdecydować, że to, co małżonkowie zarobią poza umową o pracę (np. w ramach zleceń czy umów o dzieło), zachowają tylko dla siebie

3. Ustanowić rozdzielność z wyrównaniem dorobków