Małżonkowie z różnych krajów wybiorą prawo dla swego majątku - planuje Unia Europejska

Parlament Europejski przygotowuje rozporządzenie w sprawie małżeńskich ustrojów majątkowych, które ma ułatwić parom transgranicznym bieżące zarządzanie majątkiem. Obecnie są duże rozbieżności między przepisami regulującymi skutki majątkowe związków małżeńskich w poszczególnych krajach Unii. Rozporządzenie wprowadzi kryteria wskazywania sądu właściwego do rozstrzygania sporów na tym tle. Z zasady ma to być sąd wspólnego miejsca zamieszkania małżonków.

Gdy jedno z małżonków umrze, sąd właściwy w sprawie dziedziczenia, czyli ostatniego miejsca zamieszkania, zajmie się także kwestią ustroju małżeńskiego majątkowego związaną z otwarciem spadku lub testamentem. Tak samo w razie rozwodu, separacji lub unieważnienia małżeństwa:

sąd właściwy w tych sprawach na mocy przepisów UE zajmie się również zniesieniem małżeńskiego ustroju majątkowego.

Rozporządzenie ma ułatwić zarząd majątkiem pary z różnych państw UE

Wszystkie przedmioty należące do majątku małżonków, zarówno ruchomości, jak i nieruchomości, niezależnie od ich położenia, mają podlegać jednemu prawu, właściwemu dla majątkowego ustroju małżeńskiego. Para będzie mogła jednak wybrać prawo właściwe w chwili ślubu, a także później, w trakcie małżeństwa.

Projekt zakłada ochronę osób trzecich (w szczególności wierzycieli małżonków), które mogły nie znać ani nie przewidzieć prawa mającego zastosowanie do majątku pary.

Przewiduje także wzajemne uznawanie i wykonywanie orzeczeń, dokumentów urzędowych i ugód sądowych dotyczących małżeńskich ustrojów majątkowych w całej Unii. Z zakresu rozporządzenia wyłączono kwestie uregulowane w innych aktach UE – alimenty, darowizny między małżonkami czy kwestie związane z prawem spadkowym. Rząd polski popiera projekt rozporządzenia.

Co o unijnej propozycji sądzą praktycy?

– Umożliwienie małżonkom decydowania o prawie i sądzie właściwych dla ich relacji to ta część wolności obywatelskich, którą należy szczególnie pielęgnować – uważa Andrzej Michałowski z Naczelnej Rady Adwokackiej. – Jeżeli zastosują dziwne prawo, sami będą ponosili tego konsekwencje. Obawiam się tylko o pewność obrotu prawnego, która może doznać ograniczeń w razie słabego wywiązania się państw członkowskich z obowiązku zapewnienia ochrony osób trzecich w stosunkach z małżonkami.

– Taka ogólnoeuropejska regulacja jest jak najbardziej na czasie – mówi adwokat Rafał Wąworek. – Coraz więcej osób, zdając sobie sprawę, że emerytury, które otrzymają od państwa, będą symboliczne, inwestuje w nieruchomości, np. w Hiszpanii czy ostatnio w Grecji. Tak rozproszony majątek powinien być w razie zniesienia wspólności majątkowej podzielony bez niepotrzebnych formalnych przeszkód. Pytanie jednak, czy wybór obcego prawa nie będzie służył wyłącznie unikaniu lub ograniczaniu obowiązku podatkowego.

Notariusz Tomasz Kot uważa, że możliwość łatwego przewidzenia zasad obowiązywania jednego prawa oraz wzajemnego uznawania orzeczeń i dokumentów w dużym stopniu przyczyni się do bezpieczeństwa prawnego nie tylko małżeństw i związków partnerskich, ale także osób trzecich i wierzycieli. – Dzięki wprowadzeniu wspólnych kryteriów wskazywania właściwego sądu zyskujemy przewidywalność rozstrzygnięć, co daje możliwość planowania swojej sytuacji prawnej – ocenia.