Wincenty Witos uniewinniony. Wyrok SN ws. procesu brzeskiego

Sąd Najwyższy uniewinnił w czwartek Wincentego Witosa i 9 innych dawnych liderów PSL i PPS. To efekt kasacji złożonej przez Adama Bodnara, rzecznika praw obywatelskich w 2020 r

Publikacja: 25.05.2023 13:34

Proces brzeski 1931–1932 r. przed Sądem Okręgowym w Warszawie. Fragment ławy oskarżonych, od lewej:

Proces brzeski 1931–1932 r. przed Sądem Okręgowym w Warszawie. Fragment ławy oskarżonych, od lewej: Adam Pragier, Kazimierz Bagiński, Karol Popiel, Władysław Kiernik, Wincenty Witos, Herman Lieberman, Józef Putek, Adam Ciołkosz.

Foto: PAP/Reprodukcja

Sprawa dotyczy przywódców tzw. Centrolewu, sojuszu ludowo-lewicowych partii opozycyjnych wobec rządów obozu sanacyjnego – m.in. Wincentego Witosa i Stanisława Dubois. W nocy z 9 na 10 września 1931 r. aresztowano kilkunastu polityków. Zostali oskarżeni o próbę obalenia przemocą rządu. 13 stycznia 1932 r. Sąd Okręgowy w Warszawie uznał dziesięciu oskarżonych za winnych i wymierzył im kary więzienia.

Czytaj więcej

SN podjął się próby odtworzenia akt "procesu brzeskiego"


Sąd Apelacyjny w Warszawie utrzymał wyrok. Sąd Najwyższy z kolei oddalił kasację obrony. Kilku skazanych zgłosiło się do odbycia kary. Pięciu innych, w tym Wincenty Witos, wybrało emigrację. 31 października 1939 r. prezydent RP Władysław Raczkiewicz ogłosił objęcie amnestią wszystkich skazanych.

O całkowite uniewinnienie skazanych w procesie brzeskim od lat zabiegali ludowcy.

W 2020 r. na ich wniosek kasację do SN wysłał Adam Bodnar, ówczesny rzecznik praw obywatelskich. Rzecznik złożył kasację, by wykazać, że w latach 30 doszło do fundamentalnego nadużycia władzy wobec opozycji.

Rzecznik zaskarżył do SN wyrok Sądu Apelacyjnego, któremu zarzucił rażące naruszenie prawa, w tym Konstytucji z 1921.

W SN pojawił się problem, jak traktować oddaloną przez SN w latach 30 kasację złożoną w tej sprawie. Wówczas bowiem kasacja nie była nadzwyczajnym środkiem zaskarżenia, lecz czymś w rodzaju III instancji. Przepisy się zmieniły i pojawił się problem prawny: Czy prawomocnym rozstrzygnięciem w tej sprawie jest wyrok SA w Warszawie czy kasacja rozstrzygnięta wówczas przez SN. W tym drugim przypadku kasacja RPO byłaby niedopuszczalna.

W styczniu 2023 r SN odroczył sprawę i poprosił strony postępowania o zajęcie stanowiska w tej sprawie. Chodziło o odpowiedź na pytanie o prawomocność przedwojennego wyroku , wskazania orzeczenia kończącego sprawę dopuszczalność kasacji.

Marcin Wiącek, obecny rpo, potwierdził dopuszczalność kasacji złożonej przez swojego poprzednika.

Sygnatura akt: II KK453/22

Czytaj więcej

Wojciech Tumidalski: Wyrok w procesie brzeskim to przywracanie sprawiedliwości

Sprawa dotyczy przywódców tzw. Centrolewu, sojuszu ludowo-lewicowych partii opozycyjnych wobec rządów obozu sanacyjnego – m.in. Wincentego Witosa i Stanisława Dubois. W nocy z 9 na 10 września 1931 r. aresztowano kilkunastu polityków. Zostali oskarżeni o próbę obalenia przemocą rządu. 13 stycznia 1932 r. Sąd Okręgowy w Warszawie uznał dziesięciu oskarżonych za winnych i wymierzył im kary więzienia.


Sąd Apelacyjny w Warszawie utrzymał wyrok. Sąd Najwyższy z kolei oddalił kasację obrony. Kilku skazanych zgłosiło się do odbycia kary. Pięciu innych, w tym Wincenty Witos, wybrało emigrację. 31 października 1939 r. prezydent RP Władysław Raczkiewicz ogłosił objęcie amnestią wszystkich skazanych.

2 / 3
artykułów
Czytaj dalej. Kup teraz
Prawo karne
Przeszukanie u posła Mejzy. Policja znalazła nieujawniony gabinet
Prawo dla Ciebie
Nowe prawo dla dronów: znikają loty "rekreacyjne i sportowe"
Edukacja i wychowanie
Afera w Collegium Humanum. Wykładowca: w Polsce nie ma drugiej takiej „drukarni”
Edukacja i wychowanie
Rozporządzenie o likwidacji zadań domowych niezgodne z Konstytucją?
Praca, Emerytury i renty
Są nowe tablice GUS o długości trwania życia. Emerytury będą niższe