W środowy wieczór Sejm uchwalił specjalną ustawę przewidującą specjalne rozwiązania prawne dla uchodźców, którzy znaleźli się w Polsce w związku z rosyjską agresją na Ukrainę. O ile większość posłów popierała ogólny zamysł ustawy, bo uchwalono ją większością 439 głosów przy zaledwie 12 przeciwnych i trzech wstrzymujących się, to wybuchły spory o przepisy gwarantujące urzędnikom bezkarność za ich czyny w czasie tego konfliktu zbrojnego.
Jeszcze we wtorek komisja sejmowa wykreśliła te poprawki z projektu. Jednak posłowie PiS ponownie zgłosili te przepisy, tylko lekko zmodyfikowane.
- Bardzo proszę panie prezesie, wycofajcie tę absurdalną poprawkę o bezkarności dla władzy. Jeżeli nie maci się czego bać, to ta poprawka jest wam niepotrzebna. Proszę, wycofajcie ją – apelował przed głosowaniem Borys Budka z KO, zwracając się do Jarosława Kaczyńskiego. Wspierała go reszta opozycji, a jeszcze ostrzej apelował do posłów PiS Dobromir Sośnierz z Konfederacji. – Bierzecie tych uchodźców jako zakładników swojej bezkarności – wołał Sośnierz z trybuny sejmowej.
Czytaj więcej
Choć sejmowa komisja wykreśliła z projektu ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy przepisy, które miały zapewnić bezkarność urzędnikom i przedsiębiorcom za przestępstwa popełnione w czasie wojny i pandemii, klub poselski PiS zgłosił je ponownie jako poprawki podczas drugiego czytania ustawy.
Jednak sejmowa większość przegłosowała te przepisy, tyle że w zmodyfikowanej wersji. Mają one gwarantować bezkarność urzędnikom za naruszenie dyscypliny finansowej i tym, którzy przekraczając swoje uprawnienia lub nie dopełniając obowiązków, będą działać na szkodę interesu publicznego lub prywatnego, ale tylko w czasie trwania wojny napastniczej lub działań zbrojnych na terytorium RP, państwa UE, NATO lub innego sąsiedniego państwa. Osobna regulacja zwalnia od kar osoby, które wyrządziły szkody w obrocie gospodarczym, zarówno w czasie wojny, jak i w czasie stanu epidemii, czy stanu klęski żywiołowej.
Sejmowa większość odrzuciła natomiast poprawkę zmierzającą do zapewnienia kontroli nad wydatkami na rzecz uchodźców. Dotyczy to działalności specjalnego Funduszu Pomocy , który ma być utworzony w banku BGK. Posłowie opozycji chcieli, by rząd składał Sejmowi projekt planu działania tego funduszu i sprawozdanie z jego działalności. Jednak propozycje te odrzucono.
Projekt ustawy w pierwotnej wersji zawierał wiele ułatwień dla szkół w zakresie kształcenia dzieci z Ukrainy i zatrudniania nauczycieli. Była wśród nich także możliwość tworzenia bez zgody ministra oświaty tzw. oddziałów międzynarodowych, czyli klas prowadzonych przez nauczycieli ukraińskich i realizujących ukraiński program. Sejmowa większość skreśliła jednak to ułatwienie, co oznacza że tworzenie takich klas będzie wymagało zgody ministra oświaty. W ustawie pozostała jednak możliwość tworzenia tzw. oddziałów przygotowawczych w grupach międzyszkolnych. Oddział te mają służyć przede wszystkim nauce języka polskiego i wyrównywaniu różnic programowych w stosunku do programów polskich szkół.
Nie zyskała poparcia poprawka znosząca zakaz handlu w niedzielę. Zgłaszający ją posłowie Koalicji Obywatelskiej argumentowali, że w sytuacji gdy do Polski trafiło ponad milion uchodźców, mogą się pojawić kłopoty z zaopatrzeniem w wyniku zwiększonego popytu na żywność. Zresztą, jak informowaliśmy już na łamach „Rzeczpospolitej” według najnowszych danych firmy NielsenIQ, w pierwszym tygodniu wojny na Ukrainie 30 największych polskich sieci handlowych zwiększyło sprzedaż o 12 proc.
W ustawie nie znalazło się, zapowiadane wcześniej przez Ministerstwo Finansów zwolnienie z podatku od spadków i darowizn przewidziane dla uchodźców, którzy otrzymują w Polsce darowizny rzeczy lub praw majątkowych na terytorium Polski. Pozostały jednak ulgi w PIT i CIT, zmierzające do zaliczenia w koszty wydatków na nabycie lub wytworzenie towarów przekazanych jako darowizna na rzecz organizacji charytatywnych, samorządów, szpitali i Agencji Rezerw Strategicznych, które przekazują pomoc na cele związane z przeciwdziałaniem skutkom działań wojennych na terytorium Ukrainy. Pozostało też zwolnienie z PIT wartości pomocy humanitarnej i świadczeń wprowadzanych ustawą dla uchodźców przebywających w Polsce.
Ustawa gwarantuje każdemu obywatelowi Ukrainy, który po 24 lutego wjechał legalnie do Polski, będzie mógł zostać w naszym kraju przez 18 miesięcy. Aby miał łatwiejszy start, dostanie 300 zł pomocy. Będzie też wsparcie finansowe w wysokości 40 zł dziennie przez 60 dni dla tych, którzy przyjmują uchodźców na podstawie umowy podpisanej z gminą.
Ukraińcom w trakcie pobytu w Polsce zostanie przyznany numer PESEL, na wniosek złożony w urzędzie gminy. Odrzucono poprawkę, pozwalającą na odwołanie do Samorządowego Kolegium Odwoławczego od odmownej decyzji w tej sprawie.
Aby załatwić sprawy urzędowe, uchodźcom utworzy się profil zaufany. To ważne, bo od początku tego roku, aby uzyskać prawo do 500+, 300+ czy rodzinnego kapitału opiekuńczego, trzeba złożyć wniosek online. Będą także musieli założyć konto w banku, bo ZUS wypłaci świadczenia wyłącznie przelewem.
Specustawa ma wejść w życie z dniem ogłoszenia w Dzienniku Ustaw, ale z mocą od 24 lutego 2022 r. Wtedy bowiem zaczęła się rosyjska agresja na Ukrainę, a do Polski zaczęli napływać uchodźcy. Teraz ustawą zajmie się Senat.
Etap: ustawa przekazana do Senatu
Czytaj więcej
Rząd ogłasza projekt specustawy o pomocy Ukraińcom. Znalazł się w nim przepis, który ma zagwarantować bezkarność funkcjonariuszom publicznym za złamanie dyscypliny finansów publicznych m.in. w czasie "obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii".
