W liście do ministra zdrowia prof. Irena Lipowicz przypomniała, że zarówno unijne przepisy o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego, jak i polska ustawa o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych przewidują, że polscy pacjenci mogą leczyć się poza granicami kraju na koszt Narodowego Funduszu Zdrowia. Ustawodawca uzależnił możliwość pokrycia kosztów leczenia od uzyskania uprzedniej zgody Prezesa Funduszu. Art. 25 ust. 1 i 2 oraz art. 26 ust. 1 ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej nie przewiduje żadnych odstępstw ani wyjątków od tej zasady.
Celem tak skonstruowanego systemu jest ochrona równowagi finansowej i organizacyjnej systemu publicznej opieki zdrowotnej w zakresie udzielania świadczeń o charakterze planowym - pisze rzecznik. - Jednak z orzeczeń Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej wynika jednocześnie, że system uzyskiwania uprzedniej zgody na zagraniczne leczenie powinien zapewniać łatwo dostępne procedury i gwarantować załatwienie sprawy w rozsądnym terminie.
W jednym z orzeczeń, na które powołała się prof. Lipowicz, Trybunał stwierdził, że prawo państwa członkowskiego może co do zasady uzależniać pokrycie kosztów leczenia poza granicami kraju od uzyskania uprzedniej zgody instytucji właściwej, lecz brak tej zgody nie może być w każdym przypadku przyczyną wyłączającą refundację tych kosztów (orzeczenie TSUE z 5 października 2010 r., C-173/09). Z sentencji orzeczenia wynika, że w przypadku, gdy leczenie zostało rozpoczęte lub zakończone przed otrzymaniem wymaganej zgody, to brak uprzedniej zgody nie może przesądzać o odmowie zwrotu kosztów, które pacjent wyłożył na leczenie.
Tymczasem polskie prawo nie dopuszcza zwrotu kosztów zagranicznego leczenia nawet wtedy, gdy istnieją inne przesłanki, które pozwalają sądzić, że pacjent uzyskałby zgodę prezesa NFZ na skorzystanie ze świadczeń medycznych w innym państwie UE.
- Rodzi to uzasadnione wątpliwości, co do rzeczywistej dostępności do tego rodzaju świadczeń (usług) finansowanych ze środków publicznych - twierdzi rzecznik praw obywatelskich prosząc ministra o zajęcie stanowiska w tej sprawie.
