Stop rozkradaniu Ukrainy - Polska i UNESCO pomogą ukraińskiej kulturze

Podczas zakończonego właśnie w Paryżu spotkania komitetu pomocniczego UNESCO, państwa członkowskie przyjęły większością 9:2 poprawkę do konwencji z 1970 r., zobowiązującą tę organizację do przeciwdziałania grabieży i wywozowi zabytków z terenów objętych wojną. Takie działanie przestępcze, dokonywane przez jedno państwo na terenie innego, zakazane jest na mocy konwencji haskiej z 1954 r.

Łupy wojenne

U podstaw tej decyzji leżały doniesienia o grabieżczym procederze uprawianym przez wojska rosyjskie na terenie Ukrainy. Główna Służba Wywiadu Ministerstwa Obrony Ukrainy donosi, że rosyjscy okupanci rabują kolekcje muzealne i prywatne zbiory sztuki w obwodzie chersońskim.

Specjalne grupy żołnierzy penetrują mieszkania kolekcjonerów i antykwariuszy w poszukiwaniu cennych obiektów. Zabierają wszystko, co może mieć wartość artystyczną lub historyczną.

– Informacje o miejscach przechowywania wartościowych przedmiotów, jak twierdzą źródła ukraińskie, Rosjanie otrzymują niestety m.in. od miejscowych kolaborantów. Grupy przejmujące zabytkowe kolekcje mają dysponować specjalnym wyposażeniem, środkami transportu i są eskortowane przez wojskowe samochody opancerzone – relacjonuje przedstawicielka delegacji polskiej Katarzyna Zalasińska, dyrektor Narodowego Instytutu Dziedzictwa.

Do tej pory – jak wyjaśnia szefowa Narodowego Instytutu Dziedzictwa – UNESCO pozostawało raczej bierne wobec działań rosyjskiej armii na Ukrainie. Teraz z inicjatywy Polski przeprowadzi monitoring działań Rosji w Ukrainie i przygotuje raport, który zostanie przedstawiony podczas najbliższego spotkania Komitetu Pomocniczego Konwencji UNESCO.

Czytaj więcej

Prawo karne

Ziobro: MTK dołączył do śledztwa Ukrainy, Polski, Litwy ws. zbrodni na Ukrainie

Międzynarodowy Trybunał Karny w Hadze przystąpił do wspólnego zespołu śledczego pomiędzy Ukrainą, Polską i Litwą w sprawie napaści Rosji na Ukrainę - poinformowali na konferencji prasowej w poniedziałek prokurator generalny Zbigniew Ziobro oraz I zastępca Prokuratora Generalnego – prokurator krajowy Dariusz Barski. Przypomnijmy, że MTK wszczął swoje śledztwo ws. zbrodni wojennych w Ukrainie 2 marca, a ukraińsko -polsko - litewski zespół śledczy utworzono 25 marca.

Ujawnienie problemu, a nawet konkretnych przypadków łamania prawa, pozwoli uruchomić mechanizmy restytucyjne na podstawie konwencji haskiej z 1954 r.

– Ukraina, pozostając poza UE, jest obecnie w szczególnej sytuacji. Nowe przepisy UE z 2019 r., które wywołały zmianę przepisów wywozowych we wszystkich krajach (art. 108a ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami), przewidują surowe sankcje za nielegalny wwóz określonych kategorii dóbr na teren UE. Nasza poprawka ma także dodatkową rolę – ma zmobilizować inne państwa do aktywnego działania np. ich służb celnych – tłumaczy Zalasińska.

Polowanie na złodzieja

Bazując na wieloletnich doświadczeniach w wykrywaniu przestępczości polegającej na nielegalnym obrocie dziełami sztuki, polscy specjaliści Narodowego Instytutu Dziedzictwa i współpracujący z nimi eksperci, którzy zajmują się problemem nielegalnego wywozu od lat, przeszkolą służby innych państw, w tym Ukrainy, w skutecznym przeciwdziałaniu temu procederowi.

– W sposób szczególny będzie to też oznaczało m.in. monitorowanie problemu online sales. Z wcześniejszych konfliktów zbrojnych wiemy, że to nie np. e-Bay jest miejscem obrotu kradzionymi obiektami, ale Facebook. Poza tym Polska i Ukraina już pracują nad ICOM Red List. To najważniejsze i najbardziej rozpoznawalne na świecie narzędzie, będące wyznacznikiem należytej staranności dla rynku sztuki oraz innych podmiotów związanych z obrotem obiektów, które pochodzą z obszaru konfliktu zbrojnego. ICOM Red List trafi do wszystkich właściwych służb na świecie. To globalne działanie informacyjne i edukacyjne, które jednocześnie zwróci uwagę na konsekwencje wojny w Ukrainie dla zasobów dziedzictwa – dodaje dyrektor NID. 

Zgodnie z art. 14 ukraińskiej ustawy o wywozie, przywozie i zwrocie dóbr kultury, wywozowi z Ukrainy nie podlegają: dobra kultury wpisane do Państwowego Rejestru Narodowego Dziedzictwa Kulturowego; dobra kultury ujęte w Narodowym Zbiorze Archiwalnym; dobra kultury wchodzące w skład Zbioru Muzealnego Ukrainy. Do wywozu dóbr kultury do Rosji będą miały zastosowanie wyłącznie narzędzia restytucji z konwencji z 1970 r.